Nguyên nhân của rối loạn xuất tinh

Nghiên cứu về sinh lý học giúp ta phân tích được cơ chế của việc xuất tinh nói chung trong hoạt động tình dục. Nhưng khi nghiên cứu về lâm sàng, theo lời khuyên cáo của sách cẩm nang thống kê học và chẩn đoán của hội tâm thần Mỹ (DSM-IV) cần phải chú ý tới những hoàn cảnh khách quan tác động tới việc xuất tinh như : tuổi tác, sự mới lạ của tình huống hay bạn tình, tần xuất hoạt động tình dục…

Rối loạn xuất tinh biểu hiện dưới nhiều dạng lâm sàng :

XUẤT TINH SỚM (premature ejaculation)

Nguyên nhân tâm lý

Là một nguyên nhân chủ yếu được nhiều tác giả nhắc đến. Để thời gian giao hợp được bình thường phải có sự thăng bằng nhịp nhàng giữa quá trình hưng phấn và ức chế. Quá nhậy cảm về hưng phấn có thể dẫn tới xuất tinh sớm. Nhiều yếu tố đã làm cho quá trình hưng phấn quá nhậy cảm :

• Trước những tình huống quá xúc động, hồi hộp mà bản thân không đủ sức để kiềm chế nổi. Nam giới ở lứa tuổi mới thành niên, trong những lần giao hợp đầu tiên, vì chưa thể làm quen ngay với những xúc động hết sức mới lạ và quá kích động cho nên xuất tinh rất sớm, thậm chí chưa kịp cởi bỏ quần áo để hành sự thì đã bị xuất tinh hết ra quần.

Cũng có những trường hợp đột ngột gặp gỡ người bạn tình quá hấp dẫn ngoài cả sự mong ước của mình đâm hấp tấp, luống cuống thiếu tự chủ rồi cũng bị xuất tinh sớm. Ở nhóm bệnh này, việc xuất tinh sớm có thể diễn biến theo 2 chiều hướng :

Nếu được tư vấn sớm và được hướng dẫn tỷ mỷ, những cảm xúc hồi hộp ban đầu sẽ quen dần ; người bệnh yên tâm và tự tin hơn trong những lần giao hợp tiếp. Việc xuất tinh dần dần ổn định hơn.

Nếu không được sự hướng dẫn chu đáo, việc xuất tinh sớm lặp đi lặp lại nhiều lần trở thành một phản xạ có điều kiện. Người bệnh bắt đầu hoang mang lo sợ, càng ngày càng thiếu tự tin. Kèm theo đó nếu lại có thêm sự phàn nàn, trách cứ của người bạn tình, người bệnh càng bị dấn sâu vào những hoang tưởng và việc xuất tinh sớm trở thành một cố tật.

• Những hoàn cảnh khách quan thúc đẩy việc xuất tinh sớm tự nguyện.

Tại một số vùng trên thế giới, theo tập tục người đàn ông được quyền lấy nhiều vợ và không hề quan tâm đến khoái cảm của người vợ. Trong giao hợp, người chồng chỉ muốn kết thúc sớm để còn tiếp tục với người vợ khác. Và cũng có thể do thiếu tri thức cho rằng thời gian xuất tinh sớm như vậy là một việc bình thường của cơ thể con người.

Ảnh hưởng của một số tín ngưỡng cho rằng hoạt động tình dục là một quá trình tội lỗi cho nên càng kết thúc nhanh càng tốt.

Sự mâu thuẫn trong hôn nhân gia đình gây ra sự chán chường chăn gối coi như đó chỉ là nhũng động tác nghĩa vụ phủi làm.

Những cuộc tình vụng trộm kéo dài cần phải trốn tránh gia đình và dư luận xã hội cho nên khi hành sự cả đôi bên đều mong muốn và giục giã nhau kết thúc cho nhanh. Tất cả nhũng tâm lý đó tiếp diễn nhiều lần trong đời sống tạo thành một cung phản xạ có điều kiện in hàn trong vỏ não, rất khó có thể xoá bỏ được.

• Sự thất bại trong một lần giao hợp dẫn đến việc xuất tinh quá sớm do một nguyên nhân cụ thể nào dó của tùng người. Điều này đã dai dẳng ám ảnh người bệnh gây ra sự bực bội, chán nản, lo lắng thành một sự mặc cảm vĩnh viễn không thể nào xoá bỏ được mỗi khi nguyên nhân cụ thê đó lại xuất hiện.
• Những khó chịu gây ra từ phía người phụ nữ trong cuộc giao hợp. Thái độ lãnh cảm miễn cưỡng, sự chểnh mảng trong việc vệ sinh cơ thể gây ra những mùi hôi đặc biệt làm ức chế lòng ham muốn tiếp tục. Người chồng phải cố xuất tinh nhanh để kết thúc. Thời gian đó lâu dần trở thành cố tật.
• Ớ người già cần lưu ý thêm những nguyên nhân :

Sức yếu do một số bệnh mạn tính.

Có rối loạn sinh lý.

Có suy giảm tình dục.

Có chán nản bất mãn trong cuộc sống cuối đời.

• Một nguyên nhân còn đang tranh cãi đó là việc thủ dâm. Phần lớn những bệnh nhân xuất tinh sớm có tiền sử lúc thiếu thời đã tự thủ dâm nhiều lần. Việc thủ dâm gây nhiễu loạn cơ chế xuất tinh. Lý thuyết y học cổ truyền giải thích theo cơ chế hoà hợp âm – dương. Người nam giới xuất tinh là đưa khí dương vào cơ thể người phụ nữ. Ngược lại, túi tinh sau khi co bóp xẹp lép, sẽ hút các khí âm của người phụ nữ. Âm dương có điều hoà, cơ thể mới bình an.

Tuy nhiên, vấn đề còn đang tranh luận vì thực tế có những người có tiền sử thủ dâm nhưng không bị xuất tinh sớm.

Nguyên nhân thực thể

Có thể chia thành 3 nhóm :

• Quá tăng nhậy cảm vừng dương vật

Trong quá trình giao hợp dương vật được đưa hoàn toàn vào âm đạo (lúc này cũng bị co bóp do kích thích). Đầu dương vật tiếp xúc với cổ tử cung như một ổ gối đệm. Quá trình ma sát theo”nhịp dập” tạo nên các cảm giác kích thích. Cảm giác đó truyền tới các hạch giao cảm gần cơ quan xuất tinh rồi truyền tiếp theo cơ chế hưng phấn tăng dần. Quá tăng nhậy cảm vùng dương vật, nhất là đầu dương vật, làm cho quá trình hưng phấn diễn ra mau lẹ hơn dẫn tới việc xuất tinh nhanh hơn. Người ta nhận thấy ở những người châu Phi có tục lệ cắt bao quy đầu sớm, nghĩa là trong quá trình lớn lên và trưởng thành đầu dương vật đã được làm quen với các cọ sát trong sinh hoạt thường ngày trở nên chai lỳ hơn cho nên thời gian tiềm ẩn xuất tinh của những người này kéo dài hơn.

Trong màn “dạo đầu” của cuộc giao hợp, sự mân mê kích thích quá nhiều lên vùng dương vật cũng có thể làm cho người nam giới xuất tinh sớm.

• Làm tăng ngưỡng kích thích của các hạch thần kinh giao cảm vùng quanh cơ quan xuất tinh cũng làm cho việc xuất tinh nhanh hơn. Nhiều nghiên cứu được thực hiện để kiểm tra độ nhậy cảm có thể lớn hơn ở những người đàn ông xuất tinh sớm.

Thông báo đầu tiên chỉ ra rằng, không có sự khác nhau đáng kể của ngưỡng chủ động và kích thích rung của dương vật giữa những người bị xuất tinh sớm và những người bình thường làm đối chứng.

Ngược lại, trong một số nghiên cứu trên những trường hợp xuất tinh muộn cho thấy rằng nếu dùng các phương pháp kích thích lên vùng hạch thần kinh giao cảm quanh cơ quan xuất tinh thì có hiệu quả rõ ràng làm cho việc xuất tinh nhanh hơn.

• Do một số bệnh

Đã có một số công trình nghiên cứu đánh giá tiềm nãng của vùng xương cùng trong đó có đám rối thần kinh cùng được kích động cũng như một số bệnh ở vùng này có thể làm thay đổi ngưỡng hạch thần kinh giao cảm gần cơ quan xuất tinh và các xung động kích thích hướng tâm từ niệu đạo sau.

Một số bệnh cụ thể như :

Viêm tuyến tiền liệt mạn tính.

Trĩ tắc mạch và gây đau.

Trĩ nội viêm mãn tính.

• Nhiễm trùng tổ chức liên kết quanh tuyến tiền liệt và rò quanh hậu môn. Vai trò viêm tuyến tiền liệt mãn tính có liên quan tới rối loạn tâm lý như lo lắng, buồn chán. Mạt khác viêm tuyến tiền liệt do hiện tượng giãn căng cổ tuyến có thể làm thay đổi tiềm năng nghỉ của cơ quan sinh dục và đặt nó vào trong điều kiện hoạt động cao. Nhiễm trùng tổ chức lỏng lẻo có thể ảnh hưởng tới ngưỡng hạch giao cảm sát đó giống như một nguồn kích thích. Nhiễm trùng viêm làm thay đổi môi trường lân cận tuyến tiền liệt. Điều này tác động lên các xung động hướng tâm từ niệu đạo sau làm giảm ngưỡng cần thiết cho sự phóng tinh qua phản xạ trung gian. Nhiều công trình nghiên cứu đã xác định sự liên quan của viêm mạn tính vùng này với sự phát triển xuất tinh sớm.
• Một nguyên nhân thực thể không phổ biến có thể gây nên xuất tinh sớm là thương tổn tuỷ sống.
• Một số bệnh thiểu năng sinh dục như suy tuyến yên, rối loạn cương dương, tăng prolactin máu, tổn thương thần kinh do rượu… có thể gây ra xuất tinh sớm (89).

XUẤT TINH NGƯỢC DÒNG (Retrograde ejaculation)

Xuất tinh ngược dòng là hiện tượng trong giao hợp người bệnh văn đạt được khoái cảm cực độ vì vẫn có cảm giác phóng tinh. Nhưng tinh dịch không được xuất ra ngoài như bình thường mà xuất ngược vào trong bàng quang. Sau cuộc giao hợp, cả hai vợ chồng đều cảm nhận thấy không có tinh dịch trong âm đạo người vợ; hoặc nếu đeo bao cao su sẽ không thấy có tinh dịch ở bên trong. Ngược lại, nếu lấy nước tiểu trong bàng quang ngay sau khi giao hợp sẽ thấy nước tiểu đục, làm xét nghiệm sẽ thấy tinh trùng và đường fructose (những chất được phóng ra từ túi tinh). Một số nhà khoa học nhận định rằng giảm lượng xuất tinh có thể coi như xuất tinh ngược dòng vì lượng tinh dịch xuất ngược vào bàng quang không phải là toàn bộ ; vẫn có thể một lượng rất ít rỉ ra làm ướt lỗ miệng sáo dương vật. Trong trường hợp này rất khó phân biệt ở người già, vì bản thân người cao tuổi lượng tinh dịch có rất ít.

Nguyên nhân gây xuất tinh ngược dòng là do thương tổn gây nhiễm loạn các sợi thần kinh giao cảm trung gian vùng cổ bàng quang và vùng cơ thắt tuyến tiền liệt. Thương tổn gây nhiễu loạn này có thể do rối loạn thần kinh hoặc do tác nhân của một số biệt dược. Một số nguyên nhân thường gặp như sau :

Phẫu thuật cắt bỏ chức năng thần kinh giao cảm.

Một trong số những cản trở chính yếu đường dẫn truyền thần kinh giao cảm tới cổ bàng quang là các bệnh trên hệ thần kinh giao cảm, làm cho cổ bàng quang mất năng lực hoạt động. Có tới 32% người bệnh đái tháo đường bị giảm xuất tinh hoặc không xuất tinh. Xuất tinh ngược dòng ở bệnh nhân đái tháo đường là do các bệnh trên hệ thống thần kinh tự động làm huỷ hoại sự phân bố các nhánh thần kinh giao cảm tới vùng cổ bàng quang. Phá vỡ sự dẫn truyền giao cảm phần lớn do chấn thương. Bất cứ chấn thương nào của tuỷ sống đều cắt đứt sự dẫn truyền giao cảm hoặc phá hủy chức năng thần kinh vùng tiểu khung. Hơn nữa phá huỷ sự dẫn truyền giao cảm cũng có thể là hậu quả của một số phẫu thuật : cất bỏ đại tràng, cắt bỏ triệt căn khối u tuyến tiền liệt, cắt thần kinh giao cảm hai bên, cắt thành động mạch chủ bụng và các phẫu thuật mạch máu khác (89). Một số biến chứng từ các bệnh gai cột sống, vẹo cột sống, liệt cơ kết hợp với các bệnh ở vùng tiểu khung, đau lưng do thấp cấp, cũng có thể gây ra các nhiễm loạn trên.

Một số công trình nghiên cứu đã thông báo việc xuất tinh ngược dòng có liên quan đến một số kỹ thuật mổ xẻ. Thí dụ :

• Đường mổ qua ổ bụng để vào các đốt sống vùng thắt lưng có nguy cơ gây xuất tinh ngược dòng cao tới 17,5% (92).
• Phá huỷ dẫn truyền giao cảm trong các phẫu thuật vét hạch bạch huyết sau phúc mạc với những trường hợp ung thư tinh hoàn.
• Một số các phẫu thuật vùng tiểu khung cũng có thể gây ra các nguyên nhân trên.

Vì vậy khi định tiến hành các phẫu thuật trên, cũng cần phải cảnh báo cho bệnh nhân biết trước các rối loạn về xuất tinh trongđó có xuất tinh ngược dòng có thể xảy ra sau mổ.

Hiện nay nhiều phát hiện gợi ý rằng dây thần kinh hạ vị là đường dẫn truyền duy nhất các tín hiệu để đóng cổ bàng quang trong thời điểm xuất tinh. Thương tổn dây thần kinh này cũng có thể gây ra xuất tinh ngược dòng (89).

Do cổ bàng quang mất năng lực hoạt động :

Nguyên nhân chủ yếu do việc phá huỷ sự phân bố các nhánh thần kinh giao cảm tới vùng cổ bàng quang làm suy yếu chức năng hoạt động vùng này. Bất cứ phẫu thuật nào gây sẹo vùng cổ bàng quang đều làm suy yếu chức năng hoạt động của cổ bàng quang dẫn đến việc xuất tinh ngược dòng. Phẫu thuật cắt nội soi qua niệu đạo với u phì đại lành tính tuyến tiền liệt gây biến chứng 6,6% xuất tinh ngược dòng. Phẫu thuật cắt nội soi với xơ cứng cổ bàng quang chiếm 24% biến chứng xuất tinh ngược dòng. Phẫu thuật tạo hình cổ bàng quang theo đường rạch Y.v ở trẻ em sau này có khả năng gây xuất tinh ngược dòng khi bệnh nhân đến tuổi trưởng thành.

Xuất tinh ngược dòng do thuốc

Một số thuốc có tác dụng chẹn giao cảm hoặc cắt đứt giao cảm có thể gây ra xuất tinh ngược dòng vì cổ bàng quang không đủ độ co thắt để khép kín. Trong số thuốc này cũng có một số thuốc người ta dùng để điều trị xuất tinh sớm :

Guanethidine

Nethyldopa

Phenoxy benzamine

Prazosin

Bethanidine

Hexamethonium

Các nguyên nhân khác có liên quan

Xuất tinh ngược dòng có thể xảy trong một số trường hợp:

• Tăng prolactin máu trong những bệnh nhân bị khối u tuyến yên.
• Tồn tại các tế bào cương dương lạc chỗ vào niệu đạo sau.

Những trường hợp này có thể xuất tinh trở lại bình thườngsau khi cắt nội soi vùng niệu đạo sau.

• Các bệnh nhược cơ vùng đáy bàng quang và các vùng cơ thắt niệu đạo.

XUẤT TINH MUỘN (Retarded ejaculation)

Xuất tinh muộn là hiện tượng – mặc dù có đầy đủ các điều kiện ham muốn tình dục, kích thích, đủ độ cương cứng dương vật- nhưng lại gặp khó khăn đi đến xuất tinh. Cuộc giao hợp trở thành quá ngưỡng kích thích. Cả đôi bên đều mệt mỏi, chán chường không còn hào hứng để đón nhận những khoái cảm. Kỷ lục về độ dài thời gian của một cuộc giao hợp được ghi nhận tại một cuộc thi được tổ chức ở Mỹ : một người đàn ông da đen đã tiến hành một cuộc giao hợp kéo dài 23 giờ liên tục trong đó phải thay đổi liên tiếp 15 người bạn tình. Sau khi xuất tinh, vận động viên đoạt giải nhất nhưng bị bất đắc kỳ tử vì quá căng thẳng. Như vậy cuộc giao hợp không còn là sự đồng cảm lứa đôi mà là một sự cưỡng chế, một bệnh hoạn.

Đã có nhiều công trình nghiên cứu về nguyên nhân gây xuất tinh muộn. Tập trung vào một nguyên nhân chính như sau :

Nguyên nhân tâm lý

Vẫn không ngoài những lý do : bị ám ảnh một mặc cảm tự ty, sự âu lo, nỗi chán chường trong hôn nhân mâu thuẫn gia đình, sự tuân thủ các lễ thói tập tục, tôn giáo, nền giáo dục ép buộc. Một công trình nghiên cứu tại Trung Quốc cho biết, trong cuộc giao hợp người phụ nữ là thống lĩnh chỉ đạo : Người chồng buộc phải kìm hãm việc xuất tinh để kéo dài cuộc giao hợp. Lâu dần thành một phản xạ có điều kiện (58).

• Mất độ nhạy cám vùng dương vật do một số bệnh về hệ thần kinh cảm giác hoặc các phẫu thuật đã phá huỷ vùng thần kinh cảm giác ở dương vật làm cho sự nhận cảm kích thích từ dương vật không còn, dần tới việc xuất tinh quá muộn (89).
• Trên một số người nghiện rượu, nghiện ma tuý cũng làm giảm quá trình hưng phấn tình dục (36).
• Một số thuốc kháng adrenergic trong đó có một số thuốc dùng để điều trị xuất tinh sớm cũng có thể gây ra hậu quả xuất tinh muộn (36).

KHÔNG XUẤT TINH (Anejaculation)

Không xuất tinh là hiện tượng bệnh nhân không có khả năng phóng tinh trong khi hoạt động tình dục vẫn bình thường với độ cương cứng dương vật tốt. Từ việc không phóng được tinh nên người nam giới không có được khoái cảm cực độ. Triệu chứng này dùng để chẩn đoán phân biệt với xuất tinh ngược dòng (vẫn đạt được khoái cảm cực độ). Không xuất tinh còn được biểu hiện dưới dạng người bệnh khi nằm mơ trong một cuộc giao hợp thì xuất tinh được với những khoái cảm đầy đủ tinh dịch ướt đầy quần nhưng khi giao hợp thật sự thì không thể nào xuất tinh được.

Cũng như xuất tinh sớm, bệnh không xuất tinh gồm hai thể :

• Nguyên phát – trong cuộc sống tình dục chưa một lần nào xuất tinh.
• Thứ phát – trước đó xuất tinh bình thường nhưng sau một nguyên nhân bệnh lý nào đó bắt đầu có hiện tượng không xuất tinh.

Có hai nhóm nguyên nhân chính :

Nguyên nhân tâm lý

Trong những nguyên nhân tâm lý bao gồm những nguyên nhân chung như hôn nhân, quan hệ gia đình, sự gò ép bởi các tập tục và lễ luật tôn giáo.

Sự non nót trong hoạt động tình dục cũng có thể dẫn tới hiện tượng trên.

Một số trường hợp lo sợ có thai nên cố kìm hãm việc xuất tinh lâu dần thành một thói quen.

Nguyên nhân thực thể

Một số bệnh làm suy giảm khả năng phóng tinh chủ yếu là các bệnh rối loạn thần kinh.

• Chấn thương cột sống gây liệt 2 chi dưới hoặc liệt 4 tứ chi
• Một số bệnh gây chít hẹp vùng niệu đạo tuyến tiền liệt hoặc chít hẹp cổ túi tinh.
• Một số phẫu thuật nội soi gây biến chứng chít hẹp vùng cơquan phóng tinh hoặc thương tổn hệ thần kinh giao cảm.

ĐAU KHI XUẤT TINH

Khi xuất tinh đáng lẽ là lúc khoái cảm cực độ, nhưng bệnh nhân lại thấy đau nhói ở vùng xương mu lan toả sang hai bên ống bẹn. Cảm giác này làm giảm đi rất nhanh những hứng khởi của một cuộc giao hợp thoả mãn. Đôi khi cảm giác đau tiếp diễn nhiều lần dẫn tới tình trạng bệnh nhân sợ không dám xuất tinh, có nhiều nguyên nhân :

• Viêm đường dẫn tinh và các cơ quan phóng tinh. Thời điểm xuất tinh là lúc các thớ cơ trơn của cơ quan phóng tinh co bóp mạnh và gây đau khi có các ổ viêm nhiễm đang tấy phát.
• Tắc cổ túi tinh gây ứ trệ tinh dịch. Quá trình giao hợp là quá trình xuất tiết tinh dịch. Túi tinh bị tiếp tục ứ trệ, căng phồng lên và gây đau vì tinh dịch không sao thoát được ra ngoài.
• Một số bệnh gây chèn ép vào vùng đám rối thần kinh cảm giác gần các cơ quan phóng tinh.

XUẤT TINH RA MÁU

Khi xuất tinh, tinh dịch thường thấy có lẫn máu. Có thể tinh dịch lẫn những sợi máu tươi hoặc cả khối lượng tinh dịch có một mầu nâu thẫm. Thông thường hay bị nhầm lẫn cho rằng người vợ bị hành kinh sau khi giao hợp vì chỉ thấy tinh dịch lẫn máu chảy ra vùng cửa mình hoặc quần lót người phụ nữ. Chỉ dễ dàng nhận ra xuất tinh có máu trong trường hợp người chồng dùng bao cao su để tránh thai.

Có 2 nguyên nhân chính gây xuất tinh ra máu :

• Ung thư tuyến tiền liệt. Máu chảy ra từ các tổ chức ung thư lẫn vào tinh dịch do tuyến tiền liệt xuất tiết ra.
• Viêm túi tinh do lao. Loại viêm đặc hiệu này sẽ gây ra nhiều đám loét trên bề mặt niêm mạc túi tinh. Khi túi tinh co bóp để phóng tinh sẽ tạo ra những kích thích làm chảy máu từ các ổ loét.