Bệnh còi xương là thiếu Vitamin D, yếu tố cần thiết có đủ lượng canxi ở xương. Xương là khung cơ thể. Tỉ lệ mắc bệnh còi xương cả nước là 9,4% ở trẻ dưới ba tuổi, còn để lại nhiều di chứng nặng nề suốt đời.
Nguyên nhân do thiếu ánh nắng mặt trời, vì nhà ở quá chật hẹp, tối tăm. Giữ trẻ trong nhà, không cho ra tiếp xúc với ánh nắng. Ở số vùng sương mù quanh năm hay rừng núi che khuất ánh nắng..
Trẻ không được ăn sữa mẹ, ăn nhiều tinh bột. Trong tinh bột có chất cản trở hấp thu canxi ở ruột.
Trẻ đẻ non, trẻ thấp cân, trẻ bị nhiễm khuẩn đường hô hấp và tiêu hoá…
Biểu hiện về thần kinh; trẻ thường quấy khóc, ngủ không yên giấc, thường giật mình do thần kinh bị kích thích, ra nhiều mồ hôi ở trán, gáy khi trời lạnh, với hai tình trạng trên trẻ thường rụng tóc ở gáy, dân gian bảo chiếu liếm.
Thể hiện về xương là xương sọ mềm, có dấu hiệu Craniotabez: khi ấn nhẹ vào giữa xương sọ thấy lõm xuống. Thóp rộng, bờ thóp mềm, thóp chậm liền. Các bướu xương sọ xuất hiện muộn, có bướu trán, bướu đỉnh. Xương hàm chậm phát triển, nửa trên xương hàm trên úp quá mức gây bẹt hai bên hay vòm miệng sâu. Răng mọc chậm và lộn xộn. Chuỗi hạt sườn ở ngực do sụn xương phì đại thành hình hạt tròn. Lồng “ ngực gà”, xương cô tay phì đại, chân đi vòng kiềng hay hình chữ X. Xương sống gù, vẹo, hẹp tiêu khung.
Trẻ chậm lớn, chậm phát triển, da xanh, lách to.
Chụp phim X-quang xương chi bè ra, đường côt hoá nham nhả, lõm xuống, thân xương bị loãng dễ gãy xương. Lồng ngực có hình nút chai. Xương sọ chậm cốt hoá. Đường viền đôi ở xương sống.
Biến đôi sinh học: Canxi máu giảm, phospho máu giảm. Phosphatase kiềm tăng. Canxi niệu giảm. Phospho niệu tăng 25 OH. D3 giảm, Axits amin niệu tăng citrat niệu giảm, toan hoá máu nhẹ.
Tiến triển khi trẻ lớn lên bị gù lưng, vẹo cột sống, hẹp tiểu khung con gái sinh đẻ đường dưới, phải mổ lấy thai nhi, chân đi vòng kiềng, thể lực trí lực kém.
Phòng tránh khi người mẹ mang thai phải được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, ba tháng đầu lên một Kg, ba tháng giữa lên 7kg, ba tháng cuối lên 5 kg, quý cuối uống 1000-1200 đơn vị vitamin D trong ngày hay một lần duy nhất 100000-200000 đơn vị từ tháng thứ 7 nếu mẹ không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Trẻ sinh ra cho bú sữa mẹ ngay từ ngày đầu cho đến 18-24 tháng mới cai sữa. Sau khi cai sữa,cần cho trẻ uống mỗi ngày 200 ml sữa. Cho trẻ tiếp xúc ánh nắng mặt trời buôi sáng và uống phòng vitamin D. Liều khuyên dùng 800-1800 đơn vị trong ngày. Trẻ thấp cân dùng 1500-1600 đơn vị/ ngày, dùng kéo dài 18 tháng là lý tưởng.
Điều trị không giảm canxi máu: Vitamin D 4000 đơn vị /ngày, dùng trong hai tháng, tổng liều là 200000 đơn vị.
Hạ canxi trong máu. Cho canxi truyên tĩnh mạch 1000mg/m2/48 giờ, sau đó cho uống vitamin D.
Sau khi điều trị chỉ số sinh học trở về bình thường, dấu hiệu về xương sau ba tuần đường viền vôi hoá bằng một vệt sáng. Hình ảnh xương trở lại quy luật phải tám tháng sau. Biến dạng xương, chân đi vòng kiềng vẹo cột sống… cần phẫu thuật chỉnh hình.
