SA NHÂN
砂仁
(AMOMUM XANTHIOIDES – GRAINS OF PARADISE)
Đọc thêm các tên khác:
7) Súc sa mật 8) Canh quế hương
9) Phong vị đoàn đầu 10) Súc sa
Tính vị:
Khi nóng, vị cay, không độc.
Cách chế:
Dùng thường thì bỏ vỏ, chi lấy nhân sao qua đâm nát ra mà dùng.
Nó được đàn hương đậu khấu thì vào phổi, cùng với sâm tốt ích trí nhàn làm sứ thì vào tỳ, cùng với Hoàng bá, Phục linh làm sứ thì vào thận, cùng với Xích thạch chi làm sứ thì vào tiểu tràng.
Công hiệu:
Công dụng của Sa nhân làm cho ấm dạ dày, ôn được tỳ kinh, tiêu hóa được thức ăn và rượu, trị được chứng tâm phúc đau vì lạnh, hay là chứng hoắc loạn thổ tả chuyển gân, chứng xích bạch ly, người đàn bà có thai đau bụng nên dung nó để liền cả vỏ, nhỏ lửa mà sao kỹ để dùng
Công hiệu của Sa nhân nó thông hành được khí đi làm cho khỏi đau, nó điều hòa được trung nguyên, làm cho khỏi úa thổ, giúp cho bộ tiêu hóa được mạnh mẽ làm cho thức ăn khỏi bành trướng. Chủ trị được những chứng hư lao đi tả, vì bị lạnh, hay vì những thức ăn đình trệ không tiêu chứng xích bạch tiết lị chửa người đau bụng, hay là người đầy bụng, đầy hơi, dùng nó sẽ hạ được khí xuống.
Những phương giản dị mà hiệu nghiệm
Một phương chứa người bị lạnh quá làm ra tiết tả rồi ra hạ lị, rồi luôn luôn xón ra không còn giữ được thành ra người hư ly ôm yếu.
Dùng Sa nhân rang cho thật khô tán bột, rồi lấy gan con dê, thái mỏng ra mà châm thuốc bột, để trẽn nồi rang, lại bồi cho khô, lại làm ra bột cung vói bột gừng khô bằng nhau lấy cơm làm hồ mà viên, to bằng hạt cây ngô đồng, mỗi lần uống 3, 4 mươi viên uống vói nước sôi, ngày 2 lần.
Lại một phương nữa cũng chữa bệnh như trên dũng Sa nhân sao, Phụ tử chế, Can khương, Hậu phác, Trần bì, các thứ bằng nhau làm ra bột, nấu cơm giã làm hồ mà viên to bằng hạt cây ngô đồng, mỗi lần uống 40 viên, uống với nước cơm làm thang ngày 2 lần uống.
Xuất ở Dược tính luận phương
Một phương chữa người bị chứng đại tiện ra huyết, nhưng bởi bệnh hàn, hoặc bệnh gia truyền đến 3 đời rồi cứ thỉnh thoảng phát ra rồi lại khỏi.
Dũng Sa nhân làm ra bột mỗi lần uống vói nước cơm 2 đồng cân, uống bao giờ khỏi mới thôi.
Xuất ớ Thập tiện lương phương
Một phương chữa chứng tiểu nhi thoát giang, (Bệnh lòi rom) dùng sa nhân sao bỏ vỏ làm ra bột, dùng 1 cái thăn thịt lợn khỏe mạnh, thái mỏng, hoặc mổ ra bỏ thuốc vào trong buộc lại nấu chín dừ cho trẻ con ăn. Về sau nên uống bài Bạch phàn hoàn nhưng nếu lại phải là chứng khí nghịch sưng đau, mà lại phát suyễn nữa thì cũng không thể chữa được nứa.
Xuất ở Báo ấu đại toàn phương
Một phương chữa người bị chứng khắp mình sưng đẫy, ở âm nang cũng sưng to.
Dũng Sa nhân cùng với thổ cẩu (con đế) 1 cái 2 thư coi chừng bằng nhau, tán bột hòa vói rượu để đã lâu ngày mà uống.
Trực chí phương
Một phương chữa người bị chứng đờm khí cách trướng dùng Sa nhân đâm nát rồi lấy nước cốt củ cải cú, tẩm cho thấu hết bồi khô làm ra bột, mồi lần uống 1, 2 đồng cân, uống với nước cơm uống cách bữa cơm chừng 12 tiếng đồng hồ mói hay.
Xuất trong Gián tiện phương
Một phương chữa người bị chứng thượng khí ho hắng dùng Sa nhân rửa sạch sao kỹ rồi tán bột, gừng sống để liền cả vỏ 2 thứ bàng nhau, giã cho thật nát uống với rượu nóng, uống cách xa bửa cơm, uống xong dùng nước sôi mà súc miệng cho sạch.
Xuất trong Gián tiện phương
Một phương chữa người đàn bà có mang bị chứng tử giản, tối sầm mắt ngã lăn quay cứng đờ.
Dùng Sa nhân liền vỏ, sao đen làm ra bột uống với rượu nóng 2 đồng cân, nếu không uống được rượu thì uống với nước cơm. Bài nầy có tính cách an thai mà lại khỏi đau.
Công hiệu hay không nói xiết được.
Xuất ở ôn ăn cư sĩ phương
Một phương chửa người đàn bà có mang thai động vì ngẫu nhiên đụng chạm vào bụng, hoặc vì ngã vấp đánh đập bị tổn thương, đến nỗi thai không yên, đau không thể nào chịu nổi được nửa.
Dùng Sa nhân chườm cái đấu sao cho thật chín bỏ vỏ lấy nhân tán bột mỗi lần uống với rượu nóng 2 đồng cân chốc lát thấy trong bụng thai động nóng lên, đó là dấu thai sắp sửa yên ngay, bài này thật là thần hiệu.
Xuất ở tôn thượng dược phương
Một phương chửa người đàn bà bị chứng băng huyết, dùng Sa nhân mới bỏ lên trên nồi rang đất hoặc trên viên ngói bồi khô, nghiền ra bột, uống với nước cơm 2 đồng cân.
Xuất ở Phụ nhân lương phương
Một phương chưa chứng nhiệt úng đau cổ họng. Dùng Sa nhân xác 2 đồng cân, làm ra bột uống với nước lã mỗi lần 1 đồng cân.
Xuất ở Đái nguyên lễ phương
Một phương chửa người bị chứng đau dức chân răng, dùng Sa nhân cắn ăn dần.
Tức chí phương
Một phương chữa người mồm mép sinh lở đùng cả vỏ cả hạt sa nhân sao, nghiền nhỏ mà xát vào là khỏi.
Đây là bài thuốc bí truyền của ông Thái y bác học bí phương đó.
Xuất ở Lê cư sĩ gián dị phương
Một phương chữa người bị xương cá hóc ở cổ dùng Sa nhân cam thảo 2 thứ bằng nhau làm ra bột bọc vào với bông mà ngậm nuốt dần nước cốt xuống, thì xương nó sẽ theo miếng đơm mà ra.
Xuất trong Bách nhất tuyến phương
Một phương chữa người nhầm nuốt phải đồ vàng bạc đồng sắt vào trong bụng rồi, đến nỗi không tiêu ra được tức nặng khó chịu.
Dũng Sa nhân náu nước cốt thật đặc mà uống thì nó có thể hạ ra được.
Xuất ớ Nguy thị đắc hiệu phương
Một phương chữa được nhất thiết ăn phải những thức ăn gì độc.
Dùng sa nhân tán bột uống vói nước lả 1, 2 đồng cân là khỏi.
Sự Lồm quáng ký phương
Dụng lượng:
Mỗi khi dùng sa nhân thì đùng từ 8 phân cho đến 1 đồng cân rưỡi.
Trường hợp phải kiêng sa nhân.
Phàm những người âm hư, hay là người có bệnh thật nhiệt, thi phải kiêng Sa nhân vì tính nó nóng.
Tính nó được có Kha tử, Đậu khấu, Bạch vu di, Miết giáp thì càng tốt.
