HUYỀN VỰNG DO CHÍNH KHÍ HƯ
A- NGUYÊN VĂN :
Cố tà chi sở tại, giai vi bất túc. cố thượng khí bất túc, não vỉ chỉ bất mãn, nhĩ vỉ chi khổ minh, đầu vi chi khổ khuynh (1), mục vi chi huyền (2); Trung khí bất túc, sưu tiện vi chi biến, trường vỉ chi khổ minh (3), hạ khí bất túc, tắc nãi vi nuy quyết tâm miễn (4).
(Linh Khu : Khẩu vấn)
C- DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :
Nơi có tà khí xuất hiện, nguyên nhân đều là do chính khí hư gây nên. Nếu chính khí phần trên cơ thể suy kém thì người sẽ mắc chưng não tủy không đầy, tai ù, đầu nghiêng, mắt mờ, chóng mặt; Nếu chính khí của phần giữa cơ thể suy kém thì người sẽ mắc chứng đại tiện, tiểu tiện thất thường, hay bị sôi ruột; Nếu chính khí của phần dưới cơ thể suy kém thì người sẽ mắc chứng nuy quyết, tâm phiền, hay quên.
D- CHÚ THÍCH :
(1) Khuynh Nghiêng ngã.
(2) Huyền Hoa mắt. chóng mặt.
(3) Trường vi chi khô minh: Minh là tiếng kêu. Ý nói tiếng sôi ruột.
(4) Tâm miễn: Tâm phiền muộn hay quên.
E- LỜI BÀN :
Huyền vựng là tên bệnh, huyền chỉ mắt hoa, vựng chỉ chóng mặt xây xẩm. Bệnh lý có hư, có thực. Trong thiên Chí chân yếu đại luận có nói :“Chư phong trạo huyền, giai thuộc vu can”. Nghĩa là các chứng phong giao động huyền vựng đều do bệnh ở can.
Trong hai đoạn kinh văn được trích lục kể trên đã nêu lên những nét đại cương về bệnh lý của bệnh này. Sách Tố vấn chỉ rõ bệnh can huyễn vựng thường xảy ra trong mùa xuân hay những năm vận can mộc khí uất. Sách Linh khu thiên Khẩu vân nói là do “Thượng khí bất túc, não vi chi bất mãn”đồng thời còn trình bày những triệu chứng bệnh như tai ù, đầu nghiêng, mắt hoa, chóng mặt, xây xẩm, mắt mờ không nhận biết người, bệnh nặng thì hay xảy ra đột quỵ, ngã nhào chết cứng.
Bệnh huyền vựng có thể do nguyên nhân ngoại cảm hay nội thương. Xét về mặt nội thương, thường là do thượng hư bất túc, can dương lân lên, hoặc do thận âm, thận dương bất túc, thận thủy không nuôi dưỡng được can mộc, hoặc do tâm tỳ lưỡng hư, đờm tháp hóa hỏa, khí huyết lưỡng hư, không nuôi dưỡng được não tủy, hay do can dương vượng, tình chí thịnh nộ, tất cả chứng hư chứng thực của trung tiêu, hạ tiêu đều có thể trực tiếp ảnh hưởng đến thượng tiêu gây nên chứng huyền vựng
