HUYỆT XÍCH TRẠCH Ở ĐÂU?

尺泽穴

L5 Chǐ zé xué

Xuất xứ của huyệt Xích Trạch từ đâu?

Sách “Linh Khu-Bản du”.

Ý nghĩa tên gọi của huyệt Xích Trạch là gì?

Người Trung Quốc ngày xưa, xem chiều dài từ nếp gấp xương trụ tới nếp gấp cổ tay gọi là 1 xích (có nghĩa là một thước, khác vói một thước mét như hiện nay, một trong những đơn vị đo chiều dài trong hệ thống đo lưồng cũ). Phần trước cẳng tay gọi là “Xích”.
– “Trạch” có nghĩa là đầm lầy hay ao cạn. Huyệt này là “Hợp huyệt” của Thủ thái âm Phế, thuộc Thủy, được tượng trưng bổi khái niệm nước tập trung trong một đầm lầy hay ao cạn. Do đó mà có tên “Xích trạch”.

Tên Hán Việt khác của huyệt Xích Trạch:

Quỷ thọ, Quỷ đường.

Huyệt thứ:

5 Thuộc Phế kinh

Đặc biệt của huyệt Xích Trạch:

Hợp huyệt, thuộc Thủy.

Vị trí của huyệt Xích Trạch nằm ở đâu?

1. Vị trí xưa :

Trên đường lằn chỉ ngang phía trước khuỷu tay, nơi có động mạch (Giáp ất, Đồng nhân, Phát huy, Đại thành).

2. VỊ trí nay :

Gấp nếp khuỷu tay, chỗ sũng phía tay quay của gân cơ 2 đầu cánh tay.

3. Giải phẫu, thần kinh Dưới của huyệt Xích Trạch là gì?

là bờ ngoài gân cơ 2 đầu cánh tay, rãnh 2 đầu ngoài, bồ trong phần trên cơ ngửa dài, cơ cánh tay trưổc. Dưới nửa là khớp khuỷu – Thần kinh đi từ tiết đoạn thần kinh cô’ 5-ngực 1, lóp nông là dây da cẳng tay ngoài, lớp sâu là dây quay. Thần kinh vận động cơ là nhánh của dây cơ da và quay. Da vùng huyệt chi phối bỏi tiết đoạn thần kinh C6.

Hiệu năng của huyệt Xích Trạch là gì?

Tiết phế viêm, giáng nghịch khí, thanh nhiệt của thượng tiêu.

Tác dụng trị bệnh của huyệt Xích Trạch là gì?

1. Tại chồ:

Sưng đau khuỷu tay.

2. Theo kinh:

Ho, suyễn, viêm khí quản, viêm phổi, viêm màng ngực, ho ra máu.

3. Toàn thân:

Đơn độc, sưng họng-thanh quản.

Kinh nghiệm Lâm sàng của huyệt Xích Trạch:

1. Kinh nghiệm tiền nhân:

Phối Khúc trì, trị khớp khuỷu rút đau (Ngọc long). Phối Thần môn trị tê tay (Đại thành). Phối Khúc trì, Hợp cốc trị thấp khớp khuỷu tay không đưa lên được (Đại thành). Phối Tiểu hải, Gian sứ, Đại lăng trị sưng khuỷu- nách (Đại thành). Phối Thiếu trạch trị bồn chồn, bứt rứt, tức ngực (Tư sinh).

2. Kinh nghiệm hiện nay:

Phối Đại chùy (thâu) Kết-hạch huyệt, Hoa cái (thâu) Triền cơ trị lao phổi. Phối ủy trung (chích ra máu) trị đơn độc. Phối Cao hoang trị lao phổi. Phối Phê du, Quyêt âm du, Chi cấu trị ho đau tức ngực.

Phương pháp châm cứu:

1. Châm Thẳng, sâu 0,5 – 1 thốn, tại chỗ có cảm giác căng tức, có khi như điện giật lan xuống
trưđc cánh tay. Hoặc dùng kim tam lăng châm chích xuất huyết.
2. Ôn cứu 5-10 phút.

Tham khảo của huyệt Xích Trạch:

1. «Giáp ấf» quyển thứ 7 ghi rằng: “Tay không duỗi, ho khạc ra đàm trọc, muốn nôn ọe, đánh hàm không mồ hôi, đầy tức bồn chồn, vì thế mà làm cho chảy máu mũi, dùng huyệt Xích trạch làm chủ.

2. «Giáp ấf» quyển thứ 10 ghi rằng: “Đau khuỷu tay, dùng huyệt Xích trạch làm chủ”.
3. «Thiên kim» quyển thứ 10 ghi rằng: “Tất cả các bệnh sốt rét của ngũ tạng, cứu huyệt Xích trạch 7 lửa”.
4. «Thiên kim» quyển thứ 17 ghi rằng: “Khí ngược lên làm nôn mửa, cứu Xích trạch 3 hoặc 7 lửa”.

5. <<Đại thành» quyển thứ 6 ghi rằng: “Xích trạch chủ trị đau vai cánh tay, trúng phong toát mồ hôi, tiểu nhiều, hay hắt hơi, buồn khóc, sốt lạnh, phong thấp tý, co khuỷu tay, cử động cánh tay khó, sưng tắc họng, nôn mửa, khô miệng, ho ra đàm trọc, sót rét, tứ chi bụng sưng húp, đau tim, lạnh cánh tay, khí ngắn, phế căng đầy, bứt rứt bồn chồn trong tim, thiếu khí, lao nhiệt, suyễn tức khó thỏ, trẻ con động kinh”.

6. «Trửu hậu ca» ghi rằng: “Đầu gối sưng đau như chân con hạc, đẻ khó khăn, huyệt Xích trạch có thể giảm đau xương thư thái gân cốt” (Hạc tất thủng thống nan di bộ, Xích trạch năng thư cân côt thống).
7. «Linh quang phú» ghi rằng: “Nôn ra máu, định suyễn nên bô’ huyệt Xích trạch” (Tho huyêt định suyễn bô Xích trạch).
8. «Tô vấn – Cấm thích luận» ghi rằng: “Không kích thích nhiều, không cứu bỏng làm hạn chế vận động khớp khuỷu”.

9. Sách “Thiên kim phương” còn gọi Xích trạch với tên Qủy thọ, “Thiên kim dực” gọi với tên Qủy đường.
10. Nơi huyệt Xích trạch có động mạch, ngưỏi xưa căn cứ vào nơi nhảy của động mạch này để quyết đoán sự sống chết. Huyệt này là huyệt trị có hiệu quả, hay dùng trong bệnh thuộc khuỷu tay và bệnh thuộc gân mạch ỏ cánh tay khuỷu tay. Huyệt này đối với trẻ con mắt chứng đái dầm có hiệu quả tót.

11. Căn cứ theo “Linh khu – Bản du” thì huyệt Xích trạch là “Hợp huyệt” của Thủ thái âm kinh.

12. «Phôi huyệt khái luận giảng nghĩa>> Thường kết hợp huyệt Xích trạch và úy trung vì Xích trạch là hợp huyệt của Thủ thái âm Phế kinh, thuộc thủy, lạc thông với Tâm, có tác dụng tiêu trừ độc trong máu – úy trung là hợp huyệt của lúc thái dương Bàng-quang kinh, thuộc Thổ. Tà kill thuộc thử nhiệt đầu tiên phạm vào Thái dương, châm xuất huyết có thể trị được tà độc của thời dịch. Vị trí của hai huyệt này, một huyệt ỏ tại khớp khuỷu, một huyệt ỏ tại nhượng chân, đây là những nơi hội tụ của huyết mạch lón vì thế nên châm xuất huyết.

Khí lục dâm gây bệnh là những tà khí gây thành dịch lệ, trước hết trúng vào Thái dương rồi truyền vào Thái âm, vì thế châm xuất huyết hai huyệt để cho ra huyết độc. Kểt hợp với Kim tân, Ngọc dịch đê sinh tân dịch dứt được chứng ẩu. Kết hợp Thiếu thương, Thương dương, Hợp cốc để làm thanh nhiệt của Phế, điều lý trưòng vị làm cho khí trung tiêu được thông sưđng không bị nghẽn tắc. Kết họp với Thiếu xung, Trung xung đê định tâm an thần kết hợp vói Bách hội để thanh não khai khiếu. Kết họp với Trung quản, Túc Tam-lý, Thiên khu đê pho trợ cho vị khí. Khi Tỳ vị được kiện vận, dương khí (ỉ Trung thô’ phấn chấn thì khí được sinh hóa từ nguồn, sẽ chuyên nguy thành an.