MẠCH TƯỢNG CỦA MẤT TINH, DI TINH
失精,遺精 的脈象
Phiên âm:
Di tinh bach troc, Vi sáp nhi nhược Hỏa thinh âm hư, Khâu nhuyễn hồng sác. Tam tiêu chi mạch Phù đai giả sinh. Tế tiểu Vi sáp Hình thoát khả kinh. Tiểu tiên lâm bế. Tỵ đầu sắc hoàng. Sáp tiếu vô huyết Sác đai hà phương. Đại tiện táo kết, Tu phân khí huyết. Duong sác nhi thưc (1) Âm trì nhi sáp.
Dịch nghĩa:
Di tinh bạch trọc, Vi sáp mà nhược. Hỏa thịnh âm hư mạch nhuyễn hồng sác. Mạch chứng tiêu khát Phù đại là sống. Tế tiểu vi sáp, Đáng sợ gây mòn. Tiểu tiện bí tắc, Đâu mũi biến vàng. Sáp tiểu : vô huyết. Sác đại yên lòng. Đại tiện táo bón Khí huyết phân luồng. Sác thực là dương. Âm trì mà sáp
Dịch theo lời giải:
Đoạn này nói về mạch chứng của di tinh, bạch trọc, tam tiêu tiêu khát, lâm bế, đại tiện táo kết. Bệnh biến của di tinh bạch trọc, về cơ bản phân nhiều thuộc chứng hư, cho nên đều có thể xuất hiện mạch hư vi sáp mà nhược. Nhưng di tinh thấy vào lúc âm hư hỏa vượng, hoặc bạch trọc thấy thấp nhiệt hạ chú (dồn xuống dưới) thì có thể thấy mạch tượng hơi rít khâu hoặc sác mà nhuyễn hống với sác là do nguyên nhân hỏa vượng, khâu với nhuyễn là sự phản ánh của tinh dịch đã hư kiệt.
Bệnh tiêu khát (đái tháo đường) có triệu chứng “ba nhiều” (Tam đa), cho nên goi là tam tiêu. Khát mà uống nhiều là thượng tiêu, đói mà ăn nhiêu là trung tiêu, uống mà đi đái nhiều là hạ tiêu. Ba chứng này phần nhiều do táo nhiệt quá thịnh gây nên, cho nên Mạch đập phù đại, thậm chí sác đại. Vì mạch và chứng cùng phù hợp với nhau, cho nên sống được. Nếu xuâ’t hiện các loại mạch hư tế tiểu, Vi sáp đồng thời da thịt gầy mòn, đã đến mức “thoát hình” cơ bắp giầy teo, chi còn da bọc xương, chứng tỏ tinh khí đã hao tan cực kỳ nghiêm trọng, cho nên đáng sợ.
Lâm và bế bi hai loai bệnh biến khác nhau về đi đái khó khăn, lâm là tiểu tiện chi đi ra từng giọt, đi không được không thoát. Bê’ là Tiểu tiện bí kết không thông Người bị bệnh lâm hoặc bí tiểu tiện mà đầu mũi bị vàng ra, là do thấp nhiệt thịnh ở tỳ vị Ivi tỳ chỗ bộ vị ( tỳ vị ở đầu mũi), cho nên mạch đập sác đại là mạch và chứng tương ứng với nhau, không có gì lo ngại. Trái lại, mạch sáp tiếu, đó là chứng nặng của tinh huyết bị tôn thương lớn, không hóa tân dịch và hóa khí được.
Đại tiện táo bón là khí không thông, phái phân biệt rõ tà khí táo nhiệt cuối cùng kết tại phân khí hay ở phần huyết ? ở phần khí là dương kết, là kết quả táo nhiệt, tổn thương tân dịch, cho nên mạch đập phần nhiều sác mà thực, Ở phần huyết là âm kết, do tân dịch khô không nhuận gây nên, cho nên mạch dập phân nhiều trì mà sáp.
