THUỐC CHỮA HO HÓA ĐỜM

治疗咳嗽和痰的药物

Cứ những vị thuốc làm giảm nhẹ hoặc tìí từ giải trừ đến khỏi hẳn các chứng ho, đờm, ‘suyễn thở, đều gọi chung là thuốc chữa ho hóa đờm. Song căn cứ vào nguyên nhân phát sinh và biểu hiện khác nhau của những triệu chứng này, thuốc điều trị những triệu chứng này cũng co’ đặc điểm khác nhau.

Người xưa no’i về chứng ho (khái thấu): ” ho có tiếng mà không co’ đờm gọi là Khái, ho có đờm mà không có tiếng gọi là Thấu. Co’ tiếng co’ cả đờm gọi là Khái thấu. Nhưng nói chung trên lâm sàng, người ta đều gọi chứng ho là Khái thấu. Ho với suyễn thở thường xuất hiện cùng một lúc, trong sách thuốc cũng thường cùng nêu ho với suyễn, cho nên trong điều trị, chữa ho là có tác dụng bình ổn suyễn thở, và bình ổn suyễn thở cũng có kèm công hiệu chữa ho. Ho và đờm cũng có quan hệ mật thiết, nói chung phần nhiều người ho có đờm, người nhiều đờm hay dẫn đến ho. Vì vậy chữa ho, cũng phần nhiều có thể trừ được đờm, và sau khi trừ đờm cũng phàn nhiều khỏi được ho.

Đàm và ẩm lại thường cùng bàn với nhau, gọi là đàm ầm. Những biến chứng do đàm ẩm gây nên, không giới hạn ở ho, khạc đơm, mà phép tắc điều trị thì lấy giải biểu, kiện tỳ táo thấp, lợi thủy, hành khí là chù yếu. Ngoài ra, các chứng điên cuồng, hồi hộp, choáng váng, ngất xỉu, cứng đờ, tràng nhạc lưu trú (không ở yên một chỗ), sốt rét (ngược tật), tuy không tháy ho, song phần nhiều mỗi chứng đều do đờm gây nên, cho nên trong điều trị cũng dùng kèm thuốc hóa đờm. Vì vậy co’ thể biết tác dụng thuốc hóa đờm là tương đối rộng rãi.

Nguyên nhân ho đờm, suyễn thở có rất nhiều, ngoại cảm nội thương đều có thể gây nên, và biểu hiện trên lâm sàng cũng rất phức tạp. Nên căn cứ vào triệu chứng khác nhau để phân biệt rõ biện chứng luận trị. Nếu ngoại cảm phong đàm ihl nên tuyên thông phế khí, chữa ho trìí đờm như Hạnh nhân, Cát cánh. Nếu là đờm thuộc nhiệt thl nên thanh đờm như Bối mẫu, Qua lâu. Đờm thuộc hàn thì ôn hóa là phù hợp, nha Bán hạ, Quất bì. Thận hư dương thâng phù, suyễn thở đờm khò khè, nên nạp thận khí để binh ổn suyễn thở như ngũ vị tử, Toàn phúc hoa. Đòng thời càng nên áp dụng phương pháp trị bảri, nếu do phong hàn gây nên, thì nên lấy giải biểu làm chủ yếu. Nếu do phế nhiệt thi nên dùng thuốc thanh lương. Do đờm ẩm thì nên kiện tỳ lợi thấp, còn ho ở dạng hư lao hoặc ho có kèm theo máu, nên dùng thuốc dưỡng âm thanh phế.

Theo tình hình trên, thuốc dùng chữa ho hóa đờm, do tác dụng chủ yếu khác nhau, nên co’ thể khái quát chia làm sáu loại như sau:
1 – Thuốc tuyên thông phế.
2 – Thuốc thanh đờm.
3 – Thuốc ôn đờm.
4 – Thuốc trừ đờm.
5 – Thuốc chữa ho.
6 – Thuốc bình suyễn (ổn định suyễn thở).