Xa tiền tử (hạt mã đề)
Semen Plantaginis
Dùng hạt chín phơi sấy khô của cây mã đề –Pantago major L. var. asiatica Decaisne. Họ Mã đề– Plantaginaceae.
Cây mã đề (hạt xa tiền tử)
Tính vị : vị ngọt ; tính hàn
Quy kinh: vào kinh can, thận, tiểu trường và bàng quang.
Công năng: Lợi niệu, thanh phế, can nhiệt.
Chủ trị
Thanh nhiệt, lợi thấp: dùng chữa các chứng thấp nhiệt tiểu tiện khó khăn, đi tiểu đau buốt, đái dắt, nước tiểu đỏ, đục, nóng và lượng rất ít, có thể tiểu ra máu. Có thể dùng hạt mã đề tán bột, uống mỗi lần 8g.
Chữa viêm thận cấp, viêm niệu đạo, viêm bàng quang cấp, sỏi niệu đạo.
Thanh thấp nhiệt ở tỳ vị: chữa ỉa chảy, chữa lỵ. Có thể dùng xa tiền tử, hoa hoè lượng ngang nhau, sao thơm mỗi lần uống 8g với nước ấm.
Thanh phế hoá đàm: Trị phế nhiệt, sinh ho, ho có đàm.
Thanh can sáng mắt: trị đau mắt đỏ, sưng mắt, hoa mắt.
Hạ huyết áp.
Liều dùng: 8 – 16g/ ngày.
Chú ý:
Lá mã đề còn được dùng lợi niệu, viêm nhiễm đường niệu (giống như hạt); lá giã nát đắp mụn nhọt.
Tác dụng dược lý: hạt mã đề có tác dụng tăng cường bài tiết nước tiểu, tăng bài tiết lượng acid uric, muối NaCl. Chất glycosid chiết từ hạt, có tác dụng ức chế trung khu hô hấp,xúc tiến sự phân tiết ở niêm mạc đường hô hấp(cho nên có tác dụng giảm ho trừ đờm). Ngoài ra mã đề còn có tác dụng hạ huyết áp.
Tác dụng kháng khuẩn: có tác dụng ức chế trực khuẩn lỵ.
Khi dùng thường sao cho hạt khô phồng.
