PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG CHO BỆNH NHÂN LIỆT NỬA NGƯỜI DO TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO
YHCT gọi là “bán thân bất toại” đây là thuật ngữ trong Y học cổ truyền để mô tả tình trạng người bệnh nửa người vận động yếu hay không vận động được.
Nguyên tắc cơ bản trong điều trị liệt nửa người do Tai biến mạch máu não là: cần tiến hành sớm, ngay sau khi tình trạng tổn thương ở não đã ổn định, các chỉ số sinh tồn (mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở) của người bệnh đã trở lại, ổn định, chỉ còn hội chứng liệt nửa người kèm theo có nói ngọng hoặc không.
Quá trình điều trị phục hồi phải phù hợp với tình hình sức khỏe của từng người bệnh, phục hồi từ các động tác vận động đơn giản đến phức tạp. Kết hợp với nhiều phương pháp như: Châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt, thủy châm, uống thuốc, tự luyện tập của người bệnh. Ngoài ra cần chú ý chế độ nuôi dưỡng, phòng chống loét và các nhiễm trùng thứ phát khác (viêm phổi, viêm đường tiết niệu).
Các thể lâm sàng theo Y học cổ truyền
YCHT chia làm 3 thể
Thể can thận âm hư
Thường gặp ở những bệnh nhân tăng huyết áp, xơ vữa mạch, người trẻ tuổi.
Triệu chứng: Liệt nửa người, nửa mặt dưới cùng bên, tay chân bên liệt tê dại, hay hoa mắt, chóng mặt, mạch huyền tế sác.
Pháp điều trị: Tư âm tiềm dương, trấn hỏa tức phong.
Bài thuốc:
Bài 1: Đại đinh phong châu
Mạch môn 10g Sinh bạch thược 10g
A giao 8g Ngũ vị tử 8g
Sinh mẫu lệ 10g Sinh miết giáp 10g
Sinh quy bản 10g Thục địa 12g
Sa nhân 10g Chích cam thảo 08g
Kê tử hoàng 1 cái
Bài 2: Chân châu mẫu hoàn
Chân châu mẫu Sinh địa hoàng
Đẳng sâm Đương quy
Bá tử nhân Toan táo nhân
Phục thần Long sỉ
Trầm hương
Liều lượng bằng nhau, hòa với lượng mật ong vừa đủ, bào chế dưới dạng viên hoàn mềm. Hàm lượng mỗi viên 8g. Mỗi ngày uống 2 viên, chia 2 lần.
Bài 3: Lục vị gia giảm
Bài 4: Kê đơn theo đối pháp lập phương
Châm cứu: châm bổ các huyệt: Kiên ngung, Khúc trì, Thủ tam lý, Ngoại quan, Dương trì, Hợp cốc, Bát tà, Hoàn khiêu, Dương lăng tuyền, Huyền chung, Côn lôn, Giải khê, Giáp tích, C7 – D1, TL 4 – 5, Châm thêm Thái khê, Tam âm giao, Thái xung, Nội quan 2 bên.
Miệng méo châm Địa thương, Giáp xa, Thừa tương bên liệt.
Nói ngọng châm Liêm tuyền, Thượng liêm tuyền, Giản sử, Thông lý.
Thủy châm: Vitamin B1, B6, B12, Cerebrolysin vào một số huyệt
Xoa bóp bấm huyệt: bóp day ấn huyệt, vận động bên liệt.
Hướng dẫn, động viên bệnh nhân luyện tập, vận động.
Chôn chỉ một số huyệt
Thể do phong đàm
Thường gặp ở bệnh nhân tăng huyết áp, béo phì, Cholesterol máu cao.
Triệu chứng: liệt nửa người kèm theo nửa mặt dưới cùng bên, tay chân tê dại, nặng nề, lưỡi cử động khó, có nói ngọng hoặc không, rêu lưỡi trắng dày, nhớt, mạch phù hoạt hoặc huyền hoạt.
Pháp điều trị: Trừ đàm thông lạc, thanh can giáng hỏa
Bài thuốc:
Bài 1: Đạo đàm thang gia vị
Trần bì 8g Bán hạ chế 8g
Phục linh 8g Cam thảo 6g
Bạch phụ tử 6g Đởm nam tinh 8g
Chỉ thực 8g Toàn yết 4g
Cương tàm 8g
Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần
Nếu đờm nhiều gia Trúc lịch, Nước gừng.
Nếu nói ngọng lâu không đỡ dùng bài Tứ thọ giải ngũ thang (Linh dương giác, Quế bì, Khương hoạt, Phòng phong, Bạch phụ tử, Táo nhân, Thiên ma, Cam thảo)
Bài 2: Thiên ma câu đằng ẩm
Châm cứu: Châm các huyệt nửa người bên liệt, các huyệt chữa miệng méo nói ngọng giống như thể Can thân âm hư
Châm thêm Túc tam lý, Phong long 2 bên để trừ đàm.
Thủy châm, xoa bóp bấm huyệt, chôn chỉ: Thuốc và các động tác giống như thể can thân âm hư
Thể khí trệ huyết ứ
Thường gặp ở những bệnh nhân liệt nửa người do nhồi máu não (do tắc mạch, lấp mạch), những bệnh nhân này có tiền sử bệnh van tim, xơ vữa mạch.
Triệu chứng: Liệt nửa người, liệt mặt cùng bên, có nói ngọng hoặc không, song trước khi xảy ra hôn mê thường có dấu hiệu báo động như: rối loạn cảm giác, nói khó, triệu chứng liệt khởi đầu từ từ, giai đoạn toàn phát có thể hôn mê vừa và nhẹ hoặc không hôn mê.
Pháp điều trị: Ích khí hoạt huyết, khu phong hóa đàm
Bài thuốc: Bổ dương hoàn ngũ thang
Quy vĩ 12g Xuyên khung 10g
Hoàng kỳ 30g Đào nhân 8g
Địa long 6g Xích thược 12g
Hồng hoa 8g
Sắc uống ngày 1 thang
Nếu liệt lâu ngày, đã dùng Đào nhân, Hồng hoa, Quy vĩ để hoạt huyết mà không đỡ thì thay bằng Thủy điệt, Manh trùng nướng cháy để phá ứ thông kinh lạc.
Châm cứu: Chọn các huyệt chữa liệt nửa người, nói ngọng, miệng méo giống như thể can thân âm hư. Châm thêm Huyết hải, Thái uyên 2 bên để hoạt huyết tiêu ứ.
Thủy châm, xoa bóp bấm huyệt, chôn chỉ: Thuốc và các động tác giống như thể can thận âm hư.
Một số điểm cần lưu ý khi điều trị bệnh nhân liệt nửa người
Nên dùng điện châm, mỗi lần châm 20 – 25 phút, dùng xung châm, cường độ mạnh (ở ngưỡng bệnh nhân có thể chịu đựng được). Châm thường xuyên, kết hợp châm với xoa bóp vận động cho bệnh nhân. Hướng dẫn, động viên người bệnh tích cực kiên trì luyện tập từ đơn giản đến phức tạp.
Thời gian phục hồi các di chứng thường đạt kết quả tối đa trong năm đầu, sau 1 năm khả năng hồi phục các di chứng hạn chế và rất chậm.
Dù bệnh nặng hay nhẹ, không bao giờ phục hồi lại hoàn toàn như bình thường, ít nhiều vẫn để lại di chứng như: giảm cơ lực, tư thế đi không đồng bộ, suy giảm trí tuệ…
Cần xây dựng chế độ ăn giàu chất đạm, sinh tố, tránh dùng các chất kích thích như: nước chè, cà phê, rượu, bia, thuốc lá, phòng chống lạnh đột ngột, tránh các stress tâm lý đề phòng tai biến
Có thể uống: Hoa đà tái tạo hoàn hoặc Thanh tâm ngưu hoàng hoàn của Trung Quốc sản xuất.
Trong quá trình điều trị phải chú ý kiểm soát tốt huyết áp của người bệnh bằng thuốc Y học hiện đại trên những bệnh nhân bị tai biến mạch máu não do tăng huyết áp