PHỤC HỒI CHỨC NĂNG BỆNH NHÂN LIỆT NỬA NGƯỜI DO TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO

PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG CHO BỆNH NHÂN LIỆT NỬA NGƯỜI DO TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO

YHCT gọi là “bán thân bất toại” đây là thuật ngữ trong Y học cổ truyền để mô tả tình trạng người bệnh nửa người vận động yếu hay không vận động được.

Nguyên tắc cơ bản trong điều trị liệt nửa người do Tai biến mạch máu não là: cần tiến hành sớm, ngay sau khi tình trạng tổn thương ở não đã ổn định, các chỉ số sinh tồn (mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở) của người bệnh đã trở lại, ổn định, chỉ còn hội chứng liệt nửa người kèm theo có nói ngọng hoặc không.

Quá trình điều trị phục hồi phải phù hợp với tình hình sức khỏe của từng người bệnh, phục hồi từ các động tác vận động đơn giản đến phức tạp. Kết hợp với nhiều phương pháp như: Châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt, thủy châm, uống thuốc, tự luyện tập của người bệnh. Ngoài ra cần chú ý chế độ nuôi dưỡng, phòng chống loét và các nhiễm trùng thứ phát khác (viêm phổi, viêm đường tiết niệu).

Các thể lâm sàng theo Y học cổ truyền

YCHT chia làm 3 thể

Thể can thận âm hư

Thường gặp ở những bệnh nhân tăng huyết áp, xơ vữa mạch, người trẻ tuổi.

Triệu chứng: Liệt nửa người, nửa mặt dưới cùng bên, tay chân bên liệt tê dại, hay hoa mắt, chóng mặt, mạch huyền tế sác.

Pháp điều trị: Tư âm tiềm dương, trấn hỏa tức phong.

Bài thuốc:

Bài 1: Đại đinh phong châu

Mạch môn 10g Sinh bạch thược 10g

A giao 8g Ngũ vị tử 8g

Sinh mẫu lệ 10g Sinh miết giáp 10g

Sinh quy bản 10g Thục địa 12g

Sa nhân 10g Chích cam thảo 08g

Kê tử hoàng 1 cái

Bài 2: Chân châu mẫu hoàn

Chân châu mẫu Sinh địa hoàng

Đẳng sâm Đương quy

Bá tử nhân Toan táo nhân

Phục thần Long sỉ

Trầm hương

Liều lượng bằng nhau, hòa với lượng mật ong vừa đủ, bào chế dưới dạng viên hoàn mềm. Hàm lượng mỗi viên 8g. Mỗi ngày uống 2 viên, chia 2 lần.

Bài 3: Lục vị gia giảm

Bài 4: Kê đơn theo đối pháp lập phương

Châm cứu: châm bổ các huyệt: Kiên ngung, Khúc trì, Thủ tam lý, Ngoại quan, Dương trì, Hợp cốc, Bát tà, Hoàn khiêu, Dương lăng tuyền, Huyền chung, Côn lôn, Giải khê, Giáp tích, C7 – D1, TL 4 – 5, Châm thêm Thái khê, Tam âm giao, Thái xung, Nội quan 2 bên.

Miệng méo châm Địa thương, Giáp xa, Thừa tương bên liệt.

Nói ngọng châm Liêm tuyền, Thượng liêm tuyền, Giản sử, Thông lý.

Thủy châm: Vitamin B1, B6, B12, Cerebrolysin vào một số huyệt

Xoa bóp bấm huyệt: bóp day ấn huyệt, vận động bên liệt.

Hướng dẫn, động viên bệnh nhân luyện tập, vận động.

Chôn chỉ một số huyệt

Thể do phong đàm

Thường gặp ở bệnh nhân tăng huyết áp, béo phì, Cholesterol máu cao.

Triệu chứng: liệt nửa người kèm theo nửa mặt dưới cùng bên, tay chân tê dại, nặng nề, lưỡi cử động khó, có nói ngọng hoặc không, rêu lưỡi trắng dày, nhớt, mạch phù hoạt hoặc huyền hoạt.

Pháp điều trị: Trừ đàm thông lạc, thanh can giáng hỏa

Bài thuốc:

Bài 1: Đạo đàm thang gia vị

Trần bì 8g Bán hạ chế 8g

Phục linh 8g Cam thảo 6g

Bạch phụ tử 6g Đởm nam tinh 8g

Chỉ thực 8g Toàn yết 4g

Cương tàm 8g

Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần

Nếu đờm nhiều gia Trúc lịch, Nước gừng.

Nếu nói ngọng lâu không đỡ dùng bài Tứ thọ giải ngũ thang (Linh dương giác, Quế bì, Khương hoạt, Phòng phong, Bạch phụ tử, Táo nhân, Thiên ma, Cam thảo)

Bài 2: Thiên ma câu đằng ẩm

Châm cứu: Châm các huyệt nửa người bên liệt, các huyệt chữa miệng méo nói ngọng giống như thể Can thân âm hư

Châm thêm Túc tam lý, Phong long 2 bên để trừ đàm.

Thủy châm, xoa bóp bấm huyệt, chôn chỉ: Thuốc và các động tác giống như thể can thân âm hư

Thể khí trệ huyết ứ

Thường gặp ở những bệnh nhân liệt nửa người do nhồi máu não (do tắc mạch, lấp mạch), những bệnh nhân này có tiền sử bệnh van tim, xơ vữa mạch.

Triệu chứng: Liệt nửa người, liệt mặt cùng bên, có nói ngọng hoặc không, song trước khi xảy ra hôn mê thường có dấu hiệu báo động như: rối loạn cảm giác, nói khó, triệu chứng liệt khởi đầu từ từ, giai đoạn toàn phát có thể hôn mê vừa và nhẹ hoặc không hôn mê.

Pháp điều trị: Ích khí hoạt huyết, khu phong hóa đàm

Bài thuốc: Bổ dương hoàn ngũ thang

Quy vĩ 12g Xuyên khung 10g

Hoàng kỳ 30g Đào nhân 8g

Địa long 6g Xích thược 12g

Hồng hoa 8g

Sắc uống ngày 1 thang

Nếu liệt lâu ngày, đã dùng Đào nhân, Hồng hoa, Quy vĩ để hoạt huyết mà không đỡ thì thay bằng Thủy điệt, Manh trùng nướng cháy để phá ứ thông kinh lạc.

Châm cứu: Chọn các huyệt chữa liệt nửa người, nói ngọng, miệng méo giống như thể can thân âm hư. Châm thêm Huyết hải, Thái uyên 2 bên để hoạt huyết tiêu ứ.

Thủy châm, xoa bóp bấm huyệt, chôn chỉ: Thuốc và các động tác giống như thể can thận âm hư.

Một số điểm cần lưu ý khi điều trị bệnh nhân liệt nửa người

Nên dùng điện châm, mỗi lần châm 20 – 25 phút, dùng xung châm, cường độ mạnh (ở ngưỡng bệnh nhân có thể chịu đựng được). Châm thường xuyên, kết hợp châm với xoa bóp vận động cho bệnh nhân. Hướng dẫn, động viên người bệnh tích cực kiên trì luyện tập từ đơn giản đến phức tạp.

Thời gian phục hồi các di chứng thường đạt kết quả tối đa trong năm đầu, sau 1 năm khả năng hồi phục các di chứng hạn chế và rất chậm.

Dù bệnh nặng hay nhẹ, không bao giờ phục hồi lại hoàn toàn như bình thường, ít nhiều vẫn để lại di chứng như: giảm cơ lực, tư thế đi không đồng bộ, suy giảm trí tuệ…

Cần xây dựng chế độ ăn giàu chất đạm, sinh tố, tránh dùng các chất kích thích như: nước chè, cà phê, rượu, bia, thuốc lá, phòng chống lạnh đột ngột, tránh các stress tâm lý đề phòng tai biến

Có thể uống: Hoa đà tái tạo hoàn hoặc Thanh tâm ngưu hoàng hoàn của Trung Quốc sản xuất.

Trong quá trình điều trị phải chú ý kiểm soát tốt huyết áp của người bệnh bằng thuốc Y học hiện đại trên những bệnh nhân bị tai biến mạch máu não do tăng huyết áp