CHÍNH KHÍ VÀ TÀ KHÍ

A- NGUYÊN VĂN :

Chân khí⁽¹⁾giả, sở thọ vu thiên, dữ cốc khí tịnh nhỉ sung thân dã. Chính khi giả, chính phong dã, tông nhất phương lai, phi thực phong⁽²⁾, hựu phi hư phong dã. Tà khí giả, hư phong chi tặc thương nhãn dã, kỳ trúng nhân dã thăm, bất năng tự khứ. Chinh phong giả, kỳ trúng nhân dã thiển, hỢp nhi tự khứ, kỳ khí lai nhu nhược, bất năng thắng chăn khí, cô’ tự khứ.

(Linh khu : Thích tiết chân tà)

c DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :

Chân khí là tinh khí của tiên thiên hợp cùng cốc khí để nuôi dưỡng toàn thân. Chính khí còn gọi là chính phong, nó là luồng khí đến đúng hướng, phù hợp quy luật biến hóa của thời lệnh bốn mùa, chứ không phải loại khí trái gió trở trời như hư phong.
Tà khí tức là hư phong, hư phong có thể hại người, mức độ bệnh cũng nặng hơn, không thể tự lành bệnh được.
■ Chính phong gây bệnh nhẹ hơn, sau khi hòa quyện với chân khí bệnh sẽ tự lành, bởi khí của chính phong thế của nó nhu nhược, không thể gây hại chân khí được, cho nên tự nó phải tan đi.

D- CHÚ THÍCH :

(1) Chân khí Từ chân khí và chính khí thông dùng cùng nghĩa.
(2) Thực phong : Chỉ loại phong không gây hại,“Cửu cung bát phong thiên”ghi:“Phong đến từ quê hương của nó gọi là thực phong, chủ sinh trưởng nuôi dưỡng vạn vật”.

TÀ KHÍ THỊNH LÀ DO CHÍNH KHÍ HƯ

A- NGUYÊN VĂN :

Tà chi sở tâ’u(1), kỳ khí tâ’t hư, âm hư giả dương tất tấu chi, cố thiểu khí thời nhiệt nhi hãn xuất dã.
(Tô vân : Bình nhiệt bệnh luận)

c- DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :

Tà khí sở dĩ có thể tụ tập để gây bệnh, là do nơi chính khí trước đó đã hư, cho nên khi thận âm hư, dương tà tất thừa hư tụ tập gây bệnh, vì vậy người hụt hơi, luôn phát sốt, đổ mồ hôi.

D- CHÚ THÍCH :

(1) Tai Có nghĩa là tụ tập.

HƯ TÀ BÁT PHONG GÂY BỆNH

Phải lánh né hư tà bát phong từ tám phương đến đừng để bị xâm phạm. Trong khi cơ thể đang hư yếu nếu trúng phải hư tà tặc phong của trời đất, lưỡng hư nhập lại, tà khí có thể vào thấu xương tủy, đi sâu hơn có thể làm hại đến ngũ tạng.

D- CHÚ THÍCH :

(1) Bát chính chi hư tà Bát chính là chỉ chính vị
bát phương, dùng để xem xét hướng gió trái thường không theo thời lệnh bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Theo sách Linh Khu Thiên cửu cung bát phong có ghi :“Phương đông Anh nhi phong, phương nam Đại nhược phong, phương tây Cang phong, phương bắc Đại cang phong, phương đông bắc Hung phong, phương đông nam Nhược phong, phương tây nam Mưu phong, phương tây bắc Chiết phong. Những ngọn gió này có thể thừa lúc cơ thể người hư mà gây bệnh, nên gọi là hư tà

THẾ NÀO LÀ HƯ ?
THẾ NÀO LÀ THỰC ?

A- NGUYÊN VĂN :

Hà vị hư thực ? Tà khí thịnh tắc thực(1), tinh khí đoạt tắc hư*2).
(Tô’ vấn : Thông bình hư thực luận)

C- DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :

Thế nào gọi là hư thực? Tà khí thịnh tức là thực, tinh khí bất túc tức là hư.

D- CHÚ THÍCH :

(1) Tà khí thịnh tắc thực : Tà khí của phong, hàn, thử, thấp một khi xâm phạm vào cơ thể, buộc chính khí phải có sự chống đỡ mạnh mẽ, đó gọi là chứng thực.
(2) Tinh khí đoạt tắc hư : Tinh khí đây là chỉ chính khí, tức sức đề kháng của cơ thể. Đoạt nghĩa là mất đi. Ý nói chính khí suy, sức đề kháng của cơ thể yếu, đó gọi là chứng hư.