Bệnh Thái Dương dùng nhầm phép chườm nóng
Điều 113. Bệnh thái dương mới 2 ngày mà có chứng vật vã, khi chườm nóng vào lưng mà ra nhiều mồ hôi, hoả nhiệt vào dạ dày, thuỷ dịch trong dạ dày kiệt hết, vật vã, sinh ra nói sảng quá mười mấy ngày, rét run cấm cập, tự ỉa lỏng, đấy là bệnh sắp khỏi cho nên mổ hôi từ thắt lưng trở xuống không có. Muốn đi tiêu mà không đi được, trái lại khi nôn thì muốn són đái, dưới chăn sợ nít, đại tiện rắn, tiểu tiện đáng lý đi luôn mà lại không đi luôn, khi đi không nhiều, đi đại tiện xong trên đầu tự nhiên đau dữ dội, lúc đó lòng bần chân nóng vì cốc khí thông xuống dưới.
Tóm tắt:
Hội chứng của bệnh thái dương do dùng nhầm phép điều trị chườm nóng kết hợp với chứng hậu khi chính khí hổi phục muốn khỏi.
Thích nghĩa:
Bệnh thái dương dùng nhầm phép chườm nóng mà gây biến chứng có thể phân làm hai đoạn: Từ câu “Bệnh thái dương hai ngày” đến câu “Bệnh sắp khỏi” là đoạn thứ nhất, nêu lên giai đoạn kinh qua của bệnh thái dương bị chữa nhầm và cơ chế bệnh sắp khỏi. Từ câu “Cho nên mồ hôi từ thắt lưng trở xuông không có” đến câu “Lòng bẩn chân nóng” là đoạn thứ hai, là trình bày thêm chứng trạng sau khi dùng nhầm phép ôn và trước khi khỏi. Câu cuốỉ là nói tình trạng bệnh khi dùng nhầm.
Bệnh thái dương 2 ngày là nói tà còn ở phần biểu thì đáng lý không vật vã, hay thấy vật vã, cho nên nói: “Lại có chứng vật vã”. Đã thấy chứng vật vã là nhiệt nhiều ở phần lý, nên dùng thuốc tân lương rnà không nên dùng phép chưòm nóng để chữa. Vì dùng nhầm cách chườm nóng ở lưng cho nên nói: Trái lại”. Sức nóng bức bách làm cho ra nhiều mồ hôi, hoả tà thừa hư nhập vào dạ dày, trong dạ dày nóng nhiều mà tân dịch khô hết, do đó thể hiện chứng bực dọc vật vã, phát chứng nói sảng. Đấy là chứng hậu “vị gia thực” của bệnh dương minh, là loại chứng hoả nghịch, về trị liệu chọn phép hạ để chữa thì có thể khỏi. Nếu chưa từng chữa, bệnh đã mười mấy ngày, thế của hoả tà yếu dần, tân dịch phục hồi được, bệnh sẽ rét run cầm cập và tự ỉa lỏng mà giải. Bơi vì chính khí với tà khí tranh nhau, chính khí còn yếu nên rét run cầm cập. Đó là ý nghĩa sự run rẩy đổ mồ hôi, cho nên nói:” Đấy là bệnh sắp khỏi”. Câu: “Cho nên mồ hôi từ thắt lưng trở xuống không có” trớ về sau, ý nghĩa lòi văn không được liên quan lắm, sợ có thiếu sót, tồn nghi để khảo cứu thêm.
