Chẩn đoán rối loạn cương dương

Việc chẩn đoán rối loạn cương dương cần được tiến hành một cách đầy đủ và nghiêm túc. Phải có sự cộng tác chặt chẽ giữa thầy thuốc và bệnh nhân. Thầy thuốc phải hỏi bệnh và khám một cách tỷ mỉ theo một quy trình định sẵn. Người bệnh phải thành thật trình bầy bệnh trạng của mình một cách thoải mái. Tốt nhất nên có mặt cả hai vợ chồng

Việc chẩn đoán dựa vào

Các triệu chứng lâm sàng

• Lý do đến khám bệnh

Việc phát hiện các triệu chứng lâm sàng không khó khăn. Thường đó là lý do bệnh nhân tự kể ra khi gặp người thầy thuốc.

Tập trung vào 4 nhóm triệu chứng như sau :

Hoàn toàn mất hẳn ham muốn tình dục không còn có đòi hỏi hoặc không còn có đáp ứng thích thú trước các kích thích khêu gợi. Vì thế dương vật luôn luôn mềm xỉu.

Vẫn còn ham muốn tình dục. Trước những hoàn cảnh khách quan khêu gợi vẫn có những hứng khởi kích thích. Nhưng dương vật không thể cương cứng được để đưa vào âm đạo tiến hành cuộc giao hợp như ý muốn.

Dương vật cương cứng tốt nhưng không đúng lúc. Khi định tiến hành cuộc giao hợp thì dương vật không thể cương cứng được. Nhưng trong những hoàn cảnh tự nhiên rất vô lý, hoàn toàn không bị kích thích về tình dục như đang đi đường, đang ngồi họp, nửa đêm chợt thức dậy… thì dương vật lại cương rất cứng. Giả dụ rằng ngay lúc đó có người bạn tình đã sẵn sàng thì cuộc giao hợp sẽ rất trọn vẹn.

Dương vật cương cứng trong thời gian rất ngắn. Hoặc chưa kịp đưa vào âm đạo đã bị mềm xỉu. Hoặc có thể đưa vào âm đạo nhưng sau đó mềm dần và xỉu hẳn trong âm đạo. Cuộc giao hợp nửa vời hoàn toàn không gây được một chút thoả mãn cho cả hai vợ chổng.

Bản chỉ số quốc tế vê chức năng cương dương vật. IIEF- (International Index Erectile Function) (68)

Để lượng hoá những thông tin trong việc chẩn đoán cũng như để xếp loại mức độ nặng nhẹ và làm cơ sở cho việc đánh giá kết quả điều trị. Từ năm 1997 người ta để ra một thang điểm quốc tế để đánh giá về chức năng cương dương vật.

Thang điểm IIEF đã được đánh giá tại : Anh, Mỹ, úc, Pháp, Đức, Hà Lan. Tây Ba Nha, Ý, Phần Lan, Thụy Điển, NaUy, Đan Mạch, Mêhicô, Braxin, Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc, Thái Lan, Hồng Kông, Indonesia, Philippine, Malaysia, Singapore, Ai Cập, Maroc, Sandi Arabia, Ấn Độ, Nam Phi, Tiệp Khắc, Ba Lan, Hungary… và từ năm 1998 tại Việt Nam. IIEF là phép đo ngắn gọn, đáng tin cậy, đa chiều để đánh giá tình trạng rối loạn cương dương. Nó đã được chứng minh có giá trị về mặt văn hoá, ngôn ngữ và đo lường tâm lý và cho đến nay đã được sử dụng trong các thực nghiệm lâm sàng tại các trung tâm lớn trên toàn thế giới.

Thang điểm IIEF có 15 câu hỏi đánh giá 5 lĩnh vực trong đời sống tình dục nam giới qua các nền văn hoá khác nhau :

Việc lượng hoá qua thang điểm IIEF có một giá trị rất thựctiễn. Với các nhà lâm sàng và nghiên cứu, đây là một phương pháp chẩn đoán hỗ trợ vào bệnh sử tình dục chi tiết và các xét nghiệm cận lâm sàng khác, cũng như là những biểu hiện cụ thể để đánh sự tiến bộ của quá trình điều trị và kết quả điều trị. Với bệnh nhân, đây là những tiêu chuẩn để tự theo dõi từ đó có những ổn định về tinh thần khi thấy việc điều trị có kết quả.

Bảng 7.4. Thang điểm quốc tê về chỉ sô chức năng cương dương vật (IIEF)

Điền vào bộ câu hỏi IIEF mỗi câu từ 1-5 điểm, 0 điểm dành cho những trường hợp không có khả năng hoạt động tình dục, không giao hợp được hoặc không có ý định muốn giao hợp trong 4 tuần lễ. Khoanh tròn điểm số có được ở từng câu hỏi. Một số định nghĩa được áp dụng.

• Hoạt động tình dục : bao gồm việc giao hợp, vuốt ve, dạo đầu, thủ dâm.
• Giao hợp : được định nghĩa là đưa được dương vật vào âm đạo người phụ nữ.
• Kích thích tình dục : gồm các tình trạng giống như lúc dạo đầu hoặc xem các phim, ảnh khêu gợi.
• Xuất tinh : phóng tinh dịch ra khỏi dương vật hay khoái cảm tột độ nhận ra cảm giác về hiện tượng này.

Cuối cùng cộng lại tổng số điểm để so sánh đánh giá mức độ chức năng cương dương vật.

Bảng 7.4. IIEF

15 câu hỏi bao gồm trong 5 lĩnh vực của đời sống tình dục nam giới có tổng số điểm từ 6-75 điểm (chín câu hỏi có điểm 0). Số điểm được phân phối cho từng lĩnh vực như sau :

Bảng 7.5. Các lĩnh vực của I.I.E.F về chức năng tình dục ởhỏi đầu có điểm số tối đa là 30 điểm, là tiêu chuẩn để định giá trị và phân hoá mức độ của rối loạn cương dương bởi vì độ cương cứng của dương vật là một yếu tố quyết định cho một cuộc giao hợp. Còn cuộc giao hợp là do ham muốn hay gượng ép ? Cuộc giao hợp có đạt tới độ khoái cảm và làm thoả mãn người phụ nữ hay không ? Đó là chi tiết của các bệnh lý khác trong đời sống tình dục.

Sự phân loại độ nặng, nhẹ của rối loạn cương dương theo điểm số như sau :

Bảng 7.6. Phân hoá rối loạn cương dương bằng cách sử dụng lĩnhvực chức năng cương của IIEF

Đánh giá chung trong toàn bộ 15 câu hỏi mức độ rối loạn cương dương được phân loại như sau :

6-20 điểm: Mức độ nặng

21-30 điểm: Mức độ trung bình

31-59 điểm : Mức độ nhẹ

60 – 75 điểm: Không có rối loạn cương dương

Trong quá trình điều tra dịch tễ học, đơn giản hơn, có thể thay thế bộ 15 câu hỏi bằng bộ 5 câu hỏi tóm tắt như sau :

Bảng 7.7. Bảng liệt kê sức khoẻ tình dục dành cho nam giới (IIEF)

* Trong 6 tháng qua :

Nếu điểm số <21 bạn có những dấu hiệu của tình trạng rối loạn cương dương, bạn nên trao đổi với các trung tâm tư vấn chuyên khoa về vấn đề này.

Các triệu chứng toàn thân

Cần chú ý phát hiện các bệnh toàn thân trên những người bị rối loạn cương dương.

• Bệnh sử nội khoa – Câu hỏi về tiền sử

Các bệnh tim mạch : cao huyết áp, xơ vữa thành mạch.

Bệnh tiểu đường.

Các bệnh ở tuỷ sống và não.

Viêm đường tiết niệu – sinh dục.

Các tập quán : nghiện rượu, thuốc lá, ma tuý.

• Bệnh sử ngoại khoa

Các chấn thương vùng chậu – sinh dục.

Các phẫu thuật đã trải qua ở vùng tiểu khung, vùng tầng sinh môn, vùng sinh dục.

• Trạng thái tâm lý – xã hội khi bắt đầu bị rối loạn cương dương

Là một việc rất cần thiết để xem các yếu tố tâm lý, xã hội đó có liên quan đến việc phát sinh ra rối loạn cương dương. Năng lực và mối quan hệ hiện tại trong công tác, sự lo lắng và mối quan hệ của bệnh nhân và người bạn tình (kể cả các bất đồng tiềm ẩn), các kỹ thuật tình dục đang được sử dụng…là những điều người thầy thuốc cần được biết rõ trước khi đề ra phương án điều trị.

• Thăm khám lâm sàng

Cần thăm khám kỹ lưỡng bộ phận sinh dục để phát hiện các bệnh :

Biến đổi hình thể giải phẫu dương vật như : Hypospadias, Epispadias, dương vật ngắn và nhỏ bẩm sinh, ái nam ái nữ…

Các bệnh xơ cứng ở vật hang như La peyronie ảnh hưởng đến chức năng cương.

Các bệnh viêm xơ teo tinh hoàn hoặc mào tinh hoàn, tinh hoàn teo nhỏ bẩm sinh (kích thước và độ rắn của 2 tinh hoàn),

Các bệnh vùng bẹn – bìu như : tinh hoàn ẩn, tinh hoàn không xuống bìu, giãn tĩnh mạch tinh ..

Đánh giá các phản xạ thần kinh vùng bẹn – bìu tầng sinh môn như: cảm giác quanh hậu môn, cảm giác trương lực cơ vòng hậu môn, phản xạ hành – hang.

Các đặc điểm thứ phát từ động mạch đùi và chi dưới.

Các vết mổ vùng bụng dưới vùng tiểu khung vùng bẹn – bìu – tầng sinh môn.

Các thăm khám hình ảnh và cận lâm sàng

• Thử phản ứng HIV

Không điều trị cho những người HIV dương tính.

• Định lượng nội tiết tố máu

Thử cả 5 yếu tố : LH, FSH, prolactine, estradiol, testosterone.

Mục đích chẩn đoán xác định được nhóm bị rối loạn cương dương do nguyên nhân nội tiết như suy tuyến yên tiên phát hoặc thứ phát, hội chứng PADAM.

• Để chẩn đoán do nguyên nhân thần kinh

Trong hoàn cảnh hiện tại, có thể làm được 2 thử nghiệm

Nghiệm pháp tiêm papaverin hoặc Prostaglandin El vào vật hang

Papaverin hoặc prostaglandin El là những chất cholinergic gây dãn mạch. Khi tiêm vào vật hang những chất trên, theo cơ chế giãn mạch, dương vật được tưới máu và sẽ nở to ra.

Cách tiến hành : Tiêm trực tiếp vào vật hang 40mgr papaverin hoặc 2,5-5,0 microgam prostaglandin El. Theo dõi phản ứng của dương vật:

Phản ứng dương tính : Sau khi tiêm thuốc, dương vật bị thuốc tác dụng kích thích hỗ trợ và nở to ra. Điều đó chứng minh rằng hệ thống thần kinh đáp ứng hiện tượng cương dương vật vẫn hoạt động nhưng bị rối loạn.

Hiện tượng rối loạn cương dương ở nhóm bệnh nhân này do nguyên nhân thần kinh.

Phản ứng âm tính : Sau khi tiêm thuốc, dương vật vẫn hoàn toàn mềm xỉu. Như vậy nguyên nhân không phải do cơ chế thần kinh mà là do nguyên nhân vận mạch. Nhóm bệnh này cần tiếp tục làm các thử nghiệm khác về mạch máu.

Khuynh hướng hiện nay nên dùng prostaglandin El trong thử nghiệm vì papaverin hay gây ra tai biến làm cương đau dương vật (Priapism).

• Ghi đồ thị cương dương (Erectometry)

Dùng máy ghi đồ thị độ cương dương trong 24 giờ/ ngày để đánh giá được dương vật vẫn có những thời điểm tự cương lên được, nhất là về ban đêm. Điều đó chứng tỏ cơ chế thần kinh vẫn hoạt động được nhưng bị rối loạn không thể cương được đúng lúc theo ý muốn (74).

• Một số thử nghiệm khác trong kiến thức cơ bản chung cần biết; nhưng ở Việt Nam chưa có điều kiện dụng cụ để làm Cụ thể :
• Thử nghiệm ghi lại những dấu hiệu tiềm ẩn của phản xạ hành – hang :

(Bulbocavernous reflex Latency studies – BCRL).

Thử nghiệm ghi lại vận tốc dẫn truyền của thần kinh lưng dương vật (Dorsal nerve corduction velocity determination – DNCV).

• Để chẩn đoán do nguyên nhân vận mạch

Để phát hiện những vị trí chít tắc cơ giới của động mạch làm cho việc tưới máu vào dương vật giảm thấp và những đường rò rỉ hoặc quá nhiều tĩnh mạch tận tạo ở vật hang làm cho việc thoát máu quá nhanh ở vật hang, người ta tiến hành các phương pháp :

• Doppler
• Doppler siêu âm mầu.
• Chụp động mạch thông thường.
• Chụp động mạch dương vật chọn lọc
• Chụp vật hang (cavemosography).