Mạch huyền (脉弦) là một khái niệm trong Đông y, được mô tả là mạch “căng như dây đàn”, thẳng, dài và có lực khi bắt mạch. Nó không phải là một bệnh, mà là một dấu hiệu chỉ ra tình trạng mất cân bằng hoặc bệnh lý trong cơ thể.
Mạch Huyền do đau
Nguyên nhân gây ra mạch huyền trong Đông y
Mạch huyền thường liên quan đến các nguyên nhân sau:
-
Can khí uất (khí ở kinh Can bị ứ trệ):
-
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi cảm xúc bị dồn nén (giận, lo âu, stress), khí của Can không được lưu thông tự nhiên → sinh ra mạch huyền.
-
Ví dụ: người bị uất ức lâu ngày, trầm cảm, hay cáu gắt thường có mạch huyền.
-
-
Đau (Thống chứng):
-
Khi cơ thể bị đau (đặc biệt là đau cấp hoặc đau nội tạng), mạch cũng có thể trở nên huyền.
-
Ví dụ: bệnh nhân bị đau dạ dày, đau bụng kinh, sỏi mật… có thể có mạch huyền.
-
-
Hàn (lạnh) hoặc đàm thấp ứ trệ:
-
Hàn xâm phạm vào kinh lạc, gây co cứng → mạch huyền.
-
Thường gặp ở những người bị lạnh bụng, tiêu chảy do hàn, hoặc ho đàm nhiều do đàm hàn.
-
-
Bệnh liên quan đến Can, Đởm:
-
Do mạch Can Đởm thường phản ánh qua mạch huyền nên khi các tạng này bị ảnh hưởng (như viêm gan, rối loạn gan mật), mạch cũng huyền.
-
-
Mất cân bằng âm dương:
-
Thiếu âm hoặc thừa dương cũng có thể làm mạch trở nên căng và mạnh.
-
Ý nghĩa của mạch huyền trong chẩn đoán
Tùy vào mạch huyền đi kèm với các loại mạch khác hoặc triệu chứng cụ thể, thầy thuốc Đông y sẽ kết hợp để xác định bệnh:
-
Huyền mà nhanh (huyền sác): thường do can nhiệt.
-
Huyền mà chậm (huyền trì): do hàn.
-
Huyền mà tế: khí huyết hư ứ trệ.
-
Huyền mà hoạt: có thể do đàm thấp.