SINH ĐỊA HOÀNG

(REHMANNIA GLU TINSA. \ LIBOSCH)

Đọc thêm các tên khác:

1. Địa hoàng 2. Can địa hoàng
2. Đỉnh sinh địa hoàng 4. Sinh địa

21. Tứ chi sinh địa hoàng 22. Bát chi sinh địa 23. Thập lục chi sinh địa
22. Hạ địa 25. Đông địa 26. Hỏa địa
23. Hắc sinh địa

Bỏ vào nước mà thử. Củ nào nổi lên trên mặt nước ấy là Thiên hoàng. Củ nào nửa chìm nửa nổi lừng chừng ấy là Nhân hoàng (hai thứ này đều không thể dùng được cả) chỉ có củ nào nậng mà chìm sát đáy nước ấy là Địa hoàng, để lâu ngày sắc đen là thứ tốt nhất.

Tinh chất:

khí hàn, vị cam khổ, không độc.

Công hiệu:

Sinh địa có nhiều chất nước màu làm cho người ta mát dịu mạch máu, thấm nhuần mà lưu thông. Nó giúp sức bộ tiêu hóa sinh nở da thịt, công dụng của nó hay cầm được huyết, thông được tiểu tiện, làm cho người khỏe mạnh thêm chất mầu cho trái tim, giải bớt khí nóng, làm cho khỏi ho, khỏi đau lại cồm được huyết, bổ thêm và giúp ích cho phần huyết kém, chữa được người ít huyết sinh ra chứng mòn yếu, và tê tái ở dưới rốn.

Sinh địa hoàng là một vị thuốc bổ đệ nhất là bổ thận, bổ mát cho tim, thanh được phổi, và dạ dày, điều được tỳ nuôi được gan, nhuần được đại tiểu trường, người đàn bà thai tiền sản hậu, hay là chứng lậu thai đều hay cả. Nó vào thủ túc thiếu âm, và thủ thái dương kinh, nó chửa được chứng cốt chưng nóng trong mòn mỏi gầy còm ốm yếu, hay là chứng nhổ ra huyết, chứng tai kêu như sáo diều, chứng ngu tâm chiều nhiệt, chứng kinh sợ hoảng hốt, chứng ho hắng, chứng đổ máu cam chứng thổ ra huyết, chứng răng đau muốn rụng.

Ổng Đơn Khê nói rằng:

Sinh địa mà so sánh vói Thục địa thì Sinh địa mát lạnh mà không trệ.

Sách bản thảo nói rằng:

Sinh địa trừ được sốt rét, đun được túc thực trong dạ dày đi, nuôi được can huyết, ích được đởm khí, chủ trị được cà chưng chiết thương đứt gân, uống nó lảm cho sảng mắt mà lợi thủy, chứa được chứng đi đại tiện ra huyết, đi đái ra huyết, người sản hậu huyết xấu bốc lên tâm muốn chết.

Nói tóm lại nó là vị thuốc bổ ngũ tạng, thông huyết mạch ích khí lực, nhất là những người hư hao mà nóng nhiều dùng nó rất hay.

Chỉ có những người tỳ vị trung hư đại tiện đi lỏng, hay là té chảy, người đã có chứng hư hàn, thì cấm chớ dũng.

Sinh địa còn tươi thì sắc vàng mà rất hàn, đem phơi mặt trời cho khô đi thì nó chỉ còn hơi lành lạnh khi biến thành sắc đen. Đem lên lửa mà sao cho khô đi thì nó lại hơi ấm.

Cách chế:

Tẩm nước gừng sống mà sao thì nó khỏi tri trệ nệ cách đờm rãi, nó được mạch môn, thanh tửu thì càng tốt, tính nó ghét Bối mẩu, sợ vô di kiêng đồ sắt, và đồ đồng, nếu vi phạm vào nó sẽ làm cho hại thận, chóng bạc râu tóc, đàn ông thi hại vinh, đàn bà thì hại vệ, nếu cùng với củ cải mà ăn thì nó làm tiêu hao mọi thứ huyết, làm cho người ta bạc trắng cá râu tóc, khô khan cả vinh vệ.

Thể theo bài Địa hoàng chiên, đại bổ âm hư chữa được mọi chứng nóng.

Dùng Sinh địa không cứ là nhiều hay ít, đều phải ba lân giã lọc nát hết ba lần vắt lấy nước cốt nó cho đến hết thì thôi, đoạn cho vào cái nồi sanh hay là nồi đất cũng được, nhưng cần phải đậy nắp thật kín, đừng để tiết mất hơi nó bốc đi. Đem để liền trên nồi nước to khác nghĩa là dùng cách thúy mà nấu xem chừng đã cạn hết phân nứa, lại đem ra lọc một lần nữa, để lấy hết cận bã nó ra rồi lại cách thủy canh thành cao, liệu chừng có thể viên được, mới đem ra viên to bằng hạt nhãn, uống mỗi lần một hai chục viên, uống vói rượu nóng ngày uống hai lần rất bổ.

Xuất trong Thiên kim phương

Lại một phương làm cho lợi thêm huyết tốt, ích được tinh khí, bổ được thận, tức là bài cháo Địa hoàng.                                                      ‘

Địa hoàng dũng dao bàng đồng thái mỏng ra chừng hai bát, cúng với nửa bát gạo, cho vào nồi sành hay nồi đất mà nấu để cho nó thật nhừ, rồi gia thêm hai bát sứa, một bát mật ong cho vào nồi lại nấu cho thật kỹ mà ăn rất tốt.

Xuất ờ Cù tiên thẩn ẩn phương

Một phương Địa hoàng đại bổ huyết, ích thận tinh, và bổ tỳ.

Dung Địa hoàng mười cân, giã thật nát, ép hay vát lấy nước cốt, cùng với cao Ban long một cân rươi, gừng sống nứa cân, giã vắt lấy nước cốt, mật ong hai bát, rượu tốt bôn bát trước hết hãy nấu nước địa hoàng cho nó sôi kỹ, rồi dùng rượu mà nghiền hạt Tứ tô chín 4 lạng, cũng giã lấy nước cốt cho vào mà đun sôi, chừng hai ba mươi sấp sôi, bấy giờ mới cho can Ban long vào, đợi cho cao chảy ra hết, mói cho nước gừng và nước mật đựng vào bình hay cóng, đương lúc lòng không uống mỗi lần một thìa rất tốt.

Xuất trong Thiên kim phương