BỆNH ÁN RONG KINH
(Can thận hư hàn)

Bệnh nhân: (nữ), 30 tuổi.
Gia đình cán bộ, sinh viên.
Vào viện: ngày ló tháng 3 năm 1979.
Bệnh án số: 1411, Bệnh viện YDHDT PT. Hồ Chí Minh.

Chứng bệnh:

Kinh kỳ từ trước tháng vẫn thấy đều đều, từ tháng 12-78 đến nay thấy kinh mỗi tháng kéo dài gần hết tháng, lúc đầu màu kinh đỏ, sau bầm đen, người mệt mỏi, cơ thể suy nhược, chóng mặt hoa mắt, đau đầu nhiều, ăn ngủ kém, thỉnh thoảng đau bụng dưới.
Khám:
Vọng: Da xanh mét: hai mắt sâu trũng, hai gò má cao, hai bên má hóp vào, hai vai gò lại, ngực lép xẹp.
Văn: Tiếng nói khàn yếu, thở mệt.
Vấn: Ớ độc thân.
Thiết: Sáu mạch trâm vi vô lực.
Đoán: Huyết bị hàn lạnh.

Thuốc chữa:

Đương quy 12g                       Xuyên khung 12g
Hắc khương 12g                     Đại hồi          10g
Tuần đầu, cho uống năm thang.
Tuấn sau tái khám: Kinh hết ra, bụng đã hết đau, chỉ còn có huyết trắng, mạch đã hơi có lực.
Cho uống đơn trên thêm Thục địa sao 10g, năm thang.
Tuần ba đến khám: Người vui tươi, mạch có lực, có gốc. Cho uống đơn cũ năm thang.
Tuần bổn đến khám: Người thây khỏe, lên cân được 0,5kg.
Cho uống đơn cũ 6 thang.
Tuần năm đến tái khám: Người khỏe mạnh, lên cân thêm 0,5 kg nữa, vui mừng phấn khởi, xin ra Viện (19-04-79).

Bệnh lý

Nữ nhân, một sinh viên khá xuất sắc (cô nói), hẳn cô phải có niềm tự hào, cũng vì tự hào hãnh diện mà 30 tuổi chưa có ý trung nhân nên tư tưởng lẻ loi âm thầm sinh bệnh (lẽ đời thường thế).
Đã tư tưởng lẻ loi âm thầm, lai cố chí ham học, cả hai đều làm hao tâm huyết làm sao không suy nhược cơ thể, cơ thể suy nhược làm sao còn đủ lượng máu mà hành kinh cho nên đúng, bởi vậy từ tháng 12- 79 mới xảy ra rong kinh kéo dai.
Ta nghe nói suy nhược cơ thể, la chì hiểu rằng xương thịt gầy ốm mà thôi, nhưng thực sự khi khám bệnh, nhìn mặt bệnh nhân này thấy hai mắt sâu trũng, hai gò má nổi cao, hai bên má hóp vào, hai vai gò lại, cả bộ ngực cũng lép xẹp nhìn chung như bà già ốm mới dậy, thật sự bệnh nhân này suy nhược, suy nhược này lấy máu thịt đâu mà đắp vào.

Y lý

Rong kinh kéo dài ngày mà mạch trầm vi vô lực tức là huyết hàn, huyết hàn lạnh (máu mất năng lực) mà nó chảy ri ra hoài tức là tử cung không có hỏa khí, tỳ vị không có nhiệt lượng để giữ máu lại.

Phép chữa

Máu mất đi phải rót máu vào để bù đắp, kinh mạch hàn lạnh phải ôn ấm thì nó ngưng lại mà không cần phải dùng đến thuốc cầm máu, nếu cầm máu nó có ngưng lại nhưng rồi sẽ thành máu ứ đọng,máu ứ đọng lại rồi máu ấy đi đâu, máu ứ đọng lại thì yên trí là máu không ra nữa nhưng người vẫn không khỏe, nay dùng thuốc bổ huyết ôn kinh thì người khỏe mà sau này điều kinh.

Dược lý

Gia giảm trong bài Lý âm tiễn (Quy, Thục, Khương, Thảo) của Trương Giới Tân.
– Xuyên khung khua động mạch máu ở tử cung và toàn thân.
– Đương quy, lưu hành mạch máu và bổ máu lại cùng đi với Xuyên khung mà khua dộng mạch máu.
Thục địa sinh nước màu cho tử cung.
– Hắc khương để ôn kinh mạch dẫn chất Quy, Thục vào tử cung để sinh huyết mà bù đắp số máu đã thất thoát đồng thời giữ máu lại không cho ri ra.
– Đại hồi (dùng thay Tiêu hồi) để ôn tỳ khí cũng dẫn Quy, Thục vào thận cho ôn thận.
Trước sau đều dùng một bài thuốc này có 5 vị. mới uống trong vòng một tháng (20 ngày) mà huyết cầm lại ngay, người khỏe, sắc mặt hồng lại lên được 1 kg. bệnh nhân vui mừng phấn khởi xin ra Viện để tiếp tục học cho kịp kỳ thi, đúng lý bệnh nhân nên ở lại Viện diêu trị 1 tháng nữa để điều chỉnh kinh mạch cho vững chắc hơn nữa.
Nên biết thêm, rong kinh kéo dài mà sáu mạch trầm vi nên uống Lý âm tiễn, nếu ong kinh kéo dài mà thấy mạch tả quan cứ đẩy cao lên (mạch ấy tôi gọi là mạch dũng) nên uống Thanh can lương huyết (xem bệnh án rong kinh số 22 sau dày) chứ không uống Lý âm được.
Định Ninh tối trị nhiêu bệnh rong kinh bời huyêt hu’ hàn cứ cho uống Lý âm tiễn là khỏi, bởi vậy mới dám viết dê tài cống hiến: Nắm chắc căn bản khí huyết hư hàn (in trong tập Những bài thuốc hay 1980 của Viện Y dược dân tộc),