Mạch Phù Là Gì? Nguyên Nhân, Ý Nghĩa, Cách Chẩn Đoán và Điều Trị
Mạch phù là một trong những loại mạch quan trọng được nhắc đến trong Đông y. Nó giúp thầy thuốc xác định được tình trạng bệnh ở biểu hay lý, hàn hay nhiệt, thực hay hư. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ mạch phù là gì, nguyên nhân, triệu chứng đi kèm, và cách điều trị theo Đông y.
Mạch phù là gì?
Mạch phù (脉浮) là một loại mạch nổi, khi bắt mạch chỉ cần ấn nhẹ tay là đã cảm nhận rõ nhịp đập, càng ấn sâu thì mạch càng yếu hoặc mất.
Đây là biểu hiện của bệnh còn đang ở “biểu”, tức là phần bên ngoài cơ thể (bì mao), chưa vào sâu trong tạng phủ. Mạch phù thường liên quan đến các bệnh lý ngoại cảm như cảm lạnh, cảm nóng, phong hàn, phong nhiệt,…
Đặc điểm nhận biết mạch phù
-
Khi bắt mạch, chỉ cần ấn nhẹ là thấy mạch đập rõ.
-
Khi ấn sâu xuống thì mạch yếu hoặc mất.
-
Mạch có thể kèm theo nhanh (sác), chậm (trì), hoặc có lực, vô lực.
Nguyên nhân gây mạch phù
-
Ngoại cảm phong hàn: cảm lạnh, gió lạnh xâm nhập → mạch phù, chậm.
-
Ngoại cảm phong nhiệt: cảm sốt, viêm họng, sốt cao → mạch phù, nhanh.
-
Âm hư dương phù: cơ thể hư yếu, dương khí bốc lên bên ngoài → mạch phù mà yếu.
-
Biểu thực chứng: tà khí mạnh, cơ thể còn sức kháng cự → mạch phù có lực.
Ý nghĩa chẩn đoán của mạch phù
Mạch phù không đi một mình mà phải kết hợp với các đặc tính khác để đưa ra chẩn đoán chính xác:
| Mạch phối hợp | Ý nghĩa chẩn đoán |
|---|---|
| Phù + Sác | Phong nhiệt ngoại cảm |
| Phù + Trì | Phong hàn ngoại cảm |
| Phù + Hư | Biểu hư (chứng cảm do cơ thể yếu) |
| Phù + Thực | Biểu thực (cảm mạo do tà khí mạnh) |
Cách điều trị theo Đông y
Tùy theo nguyên nhân gây mạch phù mà Đông y sẽ áp dụng các pháp điều trị khác nhau:
🌿 1. Mạch phù do phong hàn
-
Phép trị: phát hãn, giải biểu, tán hàn
-
Bài thuốc: Ma hoàng thang, Quế chi thang
-
Vị thuốc: Ma hoàng, Quế chi, Cam thảo, Sinh khương, Đại táo
🌿 2. Mạch phù do phong nhiệt
-
Phép trị: tân lương giải biểu
-
Bài thuốc: Ngân kiều tán, Tang cúc ẩm
-
Vị thuốc: Kim ngân hoa, Liên kiều, Cúc hoa, Bạc hà, Cát căn
🌿 3. Mạch phù do âm hư, khí hư
-
Phép trị: bổ khí cố biểu, dưỡng âm tiềm dương
-
Bài thuốc: Bổ trung ích khí thang, Ngọc bình phong tán
-
Vị thuốc: Hoàng kỳ, Đẳng sâm, Bạch truật, Phòng phong
Kết luận
Mạch phù là dấu hiệu đặc trưng cho bệnh lý ở phần biểu, thường gặp trong các chứng ngoại cảm, hoặc do khí dương bốc lên bên ngoài. Việc chẩn đoán mạch phù đòi hỏi thầy thuốc phải kết hợp nhiều yếu tố để đưa ra phác đồ điều trị chính xác.