Mạch và chứng của bài Văn cáp thang

Điều 145. Bệnh ở dương đáng lý phải phát hãn để giải, lại dùng nước lạnh phun dội vào, nhiệt tà bị bức không lui được, lại càng thêm phiền, trên thịt nổi da gà (sờn gai ốc), muôn uống nước lại không khát, cho uống Văn cáp tán, nếu khống đỡ cho uống Ngũ linh tán.

Tóm tắt:

Pliép chữa về biện chứng trưòng hợp biểu chứng dùng nhầm nưốc lạnh phun dội vào mà dẫn đến.

Thích nghĩa:

Bộnh ở biểu, cho phát hãn để giải là thuộc về phương pháp chính trị, lại dùng nưóc lạnh để phun dội vào bức hiếp nhiệt, biểu tà bị ngản cách không thể bốc ra được cho nên lại càng thêm phiền, da dẻ lạnh co lại, thịt nổi da gà, muôn uô”ng nước lại không khát. Đấy là biểu tà không giải, phần dương uất ở lý, có thể dần dần hoà nhiệt, nên dùng Văn cáp thang để thanh nhiệt giải biểu. Uống phương này bệnh không khỏi, vẫn thây khát nước, tiểu tiện không lợi là nước đình tụ không hoà, phải dùng Ngũ linh tán để giải biểu lợi thuỵ.

Văn cáp tán:

Văn cáp 5 lạng
Tán nhỏ, hoà với một thìa con nước sôi mà uống, mỗi lần uống 5 cáp.
Mình nóng, nổi da gà không đỡ, muôn kéo áo tự đắp. Nếu dùng nước để phun, để rưới càng làm cho nhiệt bị bức hiếp không bồc ra được. Đáng lý ra mồ hôi mà không ra được thời phiền, nếu như ra mồ hôi mà trong bụng đau thì cho 3 lạng thược dược như cách trên.

Nhận xét:

Văn cáp tức là loài hến có hoa (văn). Văn cáp độc vị tán nhỏ, chỉ có tác dụng giải khát, thanh nhiệt, lợi tiểu, không có khả năng giải biểu, vả lại thanh nhiệt rất ít, cho nên dùng với chứng này không được thích hợp. Phải dùng Kim quỹ văn cáp thang mới đúng, phụ phương sau đây:

Kim quỹ văn cáp thang:

Văn cáp 5 lạng
Ma hoàng 3 lạng
Cam thảo 3 lạng
Sinh khương 3 lạng
Thạch cao 5 lạng
Hạnh nhân 50 hạt
Đại táo 12 quả

Bảy vị trên dùng 6 thăng nước, sắc lấy 2 thang, uống ấm một thăng, đổ mồ hôi thời khỏi.
Phương này tức là Đại thanh long thang bỏ quế chi gia văn cáp. Văn cáp mặn bình, không độc, hay làm hết chứng phiên khát, lợi tiểu tiện, cho nên phương này là giải biểu thanh lý.