Mạch và chứng của bài Sài hồ quế chi can khương thang

Điều 152. Thương hàn 5-7 ngày đã phát hãn mà lại hạ, ngực sườn đầy hơi kết, tiểu tiện không lợi, khát mà không nôn, chỉ đổ mồ hôi đầu, nóng rét qua lại tâm phiền, đấy là tà chưa giải, dùng Sài hồ quế chi can khương thang làm chủ. 

Tóm tắt:

Chứng trạng và cách chữa trường hợp sau khi chữa nhầm chứng thiếu dương chưa giải kiêm có chứng thuỷ ẩm hơi kết.

Thích nghĩa:

Thương hàn 5-6 ngày, đã phát hãn lại hạ, ngực sườn hơi đầy, hơi kêt, tiểu tiện không lợi, khát mà không nôn, tà chất thuỷ ẩm trỏ ngại, ỏ trong ngực sườn mà vị khí còn điều hoà, chỉ đổ mồ hôi đầu là uất nhiệt bốc lên. Bệnh tà chưa rời thiếu dương, vì thế mà tâm phiền, nóng rét qua lại, cho nên dùng Sài hồ, quế chi can khương thang để hoà giải thiếu dương kiêm chữa chứng thuỷ ẩm.

Sài hồ 1/2 cân
Quế chi 3 lạng (bóc vỏ)
Can khương 、2 lạng
Qua lâu căn 4 lạng
Hoàng cầm 3 lạng
Mẫu  lệ 2 lạng (nướng)

Chích thảo 2 lạng

Bẩy vị trên dùng một đấu 2 thăng nước, sắc lấy 6 thảng, lọc bỏ bả lại sắc lây 3 thảng chia uống ấm 3 lần. Mối uống thấy hơi khó chịu, cứ cố uống thấy đổ mồ hôi thì khỏi.

Ý nghĩa phương thuốc:

Phương này là Tiểu sài hồ thang cải biến mà nên. Sài hồ, hoàng cầm hợp lại mà dùng để hoà giải tà thiếu dương. Qua lâu, mẫu lệ dùng chung hay trục được thuỷ ẩm, khai được kết. Quế chi, can khương, cam thảo dùng chung hay ôn hoà thuỷ ẩm. Vì không nôn cho nên bỏ bán hạ. Vị khí không hư, lại còn bị thuỷ ẩm trỏ ngại bên trong cho nên bỏ nhân sâm, đại táo là loại thuộc bổ mà nê trệ. Đây cũng là phương thuổc sơ lợi thiếu dương ở bán biêu bán lý, cho nên lúc mới uổng tà chính tranh nhau mà thấy hơi khó chịu, uống nữa thời dương khí của biểu và lý thông nhau, đổ mồ hôi ra mà khỏi.

Nhận xét:

Cách dùng của bài này rất rộng, hay chữa chứng sốt rét lạnh nhiều nóng ít, hoặc chỉ lạnh không nóng và hay dùng vào chứng Sài hồ thang kiêm có târ. dịch suy kém mà có đờm ẩm kết bên trong, xông nghịch gây đau, vô luận có ngoại cảm hay không, dùng nó đều có nhiều hiệu quả.