MẠCH TRƯỜNG TRONG ĐÔNG Y: Ý NGHĨA, PHÂN LOẠI VÀ ỨNG DỤNG CHẨN ĐOÁN
1. Mạch Trường trong Đông Y là gì?
Trong Đông y, “mạch Trường” (長脈) là một loại mạch tượng biểu thị độ dài của mạch đập, được cảm nhận khi bắt mạch. Mạch Trường có đặc điểm là dài hơn bình thường, chạy qua ba bộ thốn, quan, xích một cách rõ ràng, liên tục và không bị gián đoạn.
Đây là một trong những yếu tố quan trọng trong quá trình chẩn đoán tứ chẩn: vọng – văn – vấn – thiết, đặc biệt trong kỹ thuật thiết chẩn (bắt mạch).
2. Đặc điểm nhận biết mạch Trường
2.1. Cảm giác khi bắt mạch
-
Mạch Trường thường kéo dài đều đặn, có cảm giác như sợi dây căng dài.
-
Người thầy thuốc cảm nhận mạch không chỉ rõ ở một điểm mà còn liên tục kéo dài qua nhiều vị trí.
2.2. Phân biệt mạch Trường với các loại mạch khác
-
Mạch Đoản: Mạch ngắn, không chạm đủ ba bộ.
-
Mạch Hoãn: Mạch chậm nhưng không dài.
-
Mạch Huyền: Mạch như dây đàn, căng và dài nhưng sắc hơn.
3. Ý nghĩa lâm sàng của mạch Trường
3.1. Mạch Trường trong trạng thái bình thường
-
Được coi là mạch chính thường nếu kết hợp với mạch Hòa (ổn định), mạch Trầm Phù phù hợp thời tiết.
-
Biểu hiện của người có khí huyết sung mãn, kinh mạch lưu thông.
3.2. Mạch Trường trong bệnh lý
-
Nếu mạch Trường kèm theo Thực (mạnh): Gặp ở bệnh thực chứng, thường do tà khí thực thịnh.
-
Mạch Trường mà kèm Hư (yếu): Có thể do trường phong, nhiệt hư nội sinh, khí huyết suy yếu nhưng mạch kéo dài do khí nghịch.
4. Ứng dụng mạch Trường trong chẩn đoán và điều trị
4.1. Chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh
Mạch Trường giúp thầy thuốc phân biệt giữa các thể bệnh, ví dụ:
-
Trường + Huyền = Can uất khí trệ.
-
Trường + Hồng = Nhiệt thịnh ở khí phận.
4.2. Hướng điều trị theo mạch tượng
-
Nếu mạch Trường biểu hiện thực chứng → dùng phép tả.
-
Nếu mạch Trường là giả thực (hư chứng giả tả) → dùng phép bổ kiêm tả.
5. Kết luận: Mạch Trường – chìa khóa trong bắt mạch Đông y
Mạch Trường trong Đông y không chỉ là dấu hiệu sinh lý bình thường mà còn là chỉ điểm quan trọng trong chẩn đoán bệnh lý nội tạng. Người hành nghề y học cổ truyền cần kết hợp mạch tượng với triệu chứng lâm sàng để đưa ra phương pháp điều trị chính xác.