Rong huyết (Huyết lậu) trong đông y

Theo y học hiện đại

Định nghĩa

Theo y học hiện đại: rong huyết là hiện tượng ra huyết đường âm đạo, hỗn loạn về thời gian và số lượng. Thường không phải hành kinh mà ra huyết, nhưng cũng có trường hợp rong kinh rồi dẫn đến rong huyết và ngược lại rong huyết rồi dẫn đến rong kinh.

Nguyên nhân

Thường do nguyên nhân thực thể như: viêm loét cổ tử cung, polyp cổ tử cung, ung thư cổ tử cung, sót rau, sẩy thai…..

Ngoài ra cũng có một số bệnh toàn thân gây nên như: tăng huyết áp, suy tim, cường tuyến giáp, Hemogenie…

Điều trị

Phải điều trị theo đúng nguyên nhân.

Theo Y học cổ truyền

Rong huyết cũng được xếp và chứng băng lậu của Y học cổ truyền. Nguyên nhân chủ yếu do tổn thương xung nhâm. Lâm sàng chia làm 2 loại hư và thực với nhiều thể khác nhau. Phương pháp điều trị có 2 loại: điều trị bằng thuốc và điều trị bằng châm cứu.

Điều trị bằng thuốc

Thực chứng

Do huyết nhiệt, thấp nhiệt, huyết ứ, khí uất.

Huyết nhiệt

Do tâm hoả vượng hoặc ăn phải đồ cay nóng, nhiệt phục ở xung – nhâm gây bức huyết vọng hành.

Triệu chứng: đột nhiên ra huyết âm đạo, lượng nhiều, màu đỏ, người nóng, khát nước, đầu choáng, ngủ không yên, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch hoạt sác.

Phép điều trị:thanh nhiệt, lương huyết, chỉ huyết.

Phương:

Bài 1:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 7-10 thang.

Huyết ứ: thường rong huyết sau nạo thai, đặt vòng tránh thai.

Triệu chứng: đột nhiên ra huyết nhiều hoặc ra dầm dề không cầm, sắc tím đen, có cục, bụng dưới đau, cự án, khi huyết ra cục rồi thì bớt đau, mạch trầm sác.

Phép điều trị: thông ứ, chỉ huyết.

Phương:

Bài 1: Tứ vật đào hồng (trình bày ở rong kinh) Bài 2:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 7-10 thang.

Thấp nhiệt: gặp ở trường hợp rong huyết do nhiễm khuẩn.

Triệu chứng: rong huyết nhiều, màu đỏ tía, dính nhớt. Nếu nặng về thấp thì sắc mặt vàng, miệng dính nhớt, tiểu tiện ít, ỉa chảy, rêu trắng nhợt, mạch nhu hoạt. Nếu nặng về nhiệt thì mình nóng tự đổ mồ hôi, tâm phiền, đại tiện táo, tiểu tiện đỏ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi khô nhớt, mạch trầm sác.

Phép điều trị: thanh nhiệt, táo thấp.

Phương:

Nếu thiên về nhiệt dùng bài Hoàng liên giải độc thang

Nếu thiên về thấp thì dùng bài Điều kinh thăng dương trừ thấp thang

Sắc uống ngày 1 thang, uống 7-10 thang.

Khí uất

Triệu chứng: đột nhiên ra huyết hoặc ra dầm dề không dứt, có huyết cục, bụng dưới đau lan hai bên mạng sườn, hay giận, thở dài, rêu lưỡi dày, mạch huyền.

Phép điều trị: điều khí, giải uất ư Phương: Bài 1:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 7-10 thang

Hư chứng

Khí hư: do lao động nhiều, lo nghĩ quá độ, dinh dưỡng kém ảnh hưởng đến khí ở tỳ làm ảnh hưởng đến chức năng thống nhiếp huyết của tỳ.

Triệu chứng: đột nhiên ra huyết nhiều hoặc ra ít một không ngừng, màu đỏ nhạt, người mệt mỏi, đoản hơi, ngại nói, không muốn ăn, đại tiện lỏng, sợ lạnh, tự ra mồ hôi, lưỡi nhạt, rêu lưỡi mỏng, mạch hư nhược.

Pháp điều trị: bổ khí liễm huyết.

Phương:

Bài 1: Bổ trung ích khí hoặc Quy tỳ thang gia thêm:

Bạch truật 12g

Sắc uống ngày 1 thang, uống 10-15 thang

Dương hư

Do khí hư lâu ngày làm tổn thương dương khí của mệnh môn hoả (thận dương) mà gây ra tử cung bị hư hàn không điều hoà được mạch xung – nhâm.

Triệu chứng: băng huyết và rong huyết lâu ngày, sắc mặt vàng nhợt hoặc xám, bụng dưới lạnh, ngang rốn lạnh đau, thích chườm nóng, đau eo lưng, sợ lạnh, rêu lưỡi trắng nhạt, mạch trầm trì.

Phép điều trị: ôn bổ thận dương.

Phương: Giao ngải thang thêm phụ tử, thán khương, cao sừng hươu

Sắc uống ngày 1 thang, uống 10-15 thang.

Âm hư: âm hư gây tân dịch và âm huyết giảm sút làm tổn thương tới

mạch xung – nhâm nên rong huyết.

Triệu chứng: băng huyết, rong huyết nhiều, màu đỏ sẫm, người gầy yếu, đầu choáng, ù tai, miệng khô, họng ráo, tâm phiền, lưng đau, lòng bàn tay nóng, đêm ngủ không yên, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi trắng, mạch hư tế sác.

Phép điều trị: bổ âm, liễm huyết.

Phương:

Bài 1: Lục vị gia ô tặc cốt, long cốt, mẫu lệ

Bài 2: Nếu âm hư lâu ngày gây huyết hư dùng bài Giao ngải thang thêm các thuốc bổ âm.

Sắc uống ngày 1 thang, uống 10-15 thang.

Chữa rong huyết sau đẻ

Cần loại trừ các trường hợp rong huyết do sót rau, sang chấn, rồi căn cứ vào toàn thể trạng của sản phụ về mặt hư, thực, hàn, nhiệt để chữa.

Nếu hư dùng bài Thập toàn đại bổ thêm a giao, tục đoạn, thăng ma, sơn thù

Nếu do giận dữ quá dùng bài Tiêu giao thêm chi tử, sinh địa

Sắc uống ngày 1 thang, uống 7-10 thang

Nếu do huyết ứ dùng bài Phật thủ tán phối hợp với bài Thất tiêu tán Bài Phật thủ tán:

Sắc uống ngày một thang, uống 7-10 thang.

Chữa rong kinh rong huyết bằng châm cứu

Dùng các huyệt ở kinh nhâm và kinh tỳ, nếu thực nhiệt dùng phép tả không cứu, nếu hư hàn thì châm bổ và cứu.

Huyệt chính: quan nguyên, tam âm giao, ẩn bạch.

Nếu thực nhiệt thêm: khí hải, bách hội.

Nếu tỳ khí hư thêm: túc tam lý.

Nếu chảy máu nhiều: cứu khí hải, bách hội.

Châm loa tai vùng tuyến nội tiết, tử cung, buồng trứng.