Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người (HPV) gây nên là bệnh lây truyền qua đường tình dục do virus hay gặp nhất, với tỷ lệ mới mắc ít nhất gấp 3 lần herpes simplex sinh dục. Mụn cơm sinh dục lồi ra ngoài thường do Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người typ 6 và 11. Typ 16, 18, 31, 33 và 35 thường liên quan với nhiễm trùng chỉ có biểu hiện cận lâm sàng nhưng cũng có thể gặp các tổn thương lồi ra ngoài. Các typ này liên quan với loạn sản và ung thư sinh dục. Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người chủ yếu ảnh hưởng tiên phát đến thanh niên trẻ có hoạt động tình dục.
Biểu hiện lâm sàng
Nhiễm trùng Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người không có triệu chứng hoặc gây các tổn thương lồi ra ngoài. Các mụn cơm thường xuất hiện ở những nơi dễ bị sang chấn khi quan hệ tình dục. Các tổn thương lồi ra ngoài thường không có triệu chứng hơn là có những biểu hiện thực thể dù rằng một số bệnh nhân thấy ngứa, rát bỏng, đau hay chảy máu. Các mụn cơm quan sát thấy có thể trông giống hoa súp lơ, nổi lên và cùng màu da hoặc giống như những sẩn phẳng, mịn rất khó nhìn thấy nếu không nhuộm hoặc phóng đại lên. Các tổn thương có thể đơn độc hoặc thành chùm. Mụn cơm ở nam giới thấy ở dương vật, bìu và vùng quanh hậu môn và trong niệu đạo. Một số đàn ông bị tổn thương niệu đạo có đái máu vi thể. Mụn cơm ở phụ nữ xuất hiện ở âm hộ, cổ tử cung và vùng quanh hậu môn và trong âm đạo. Nếu xuất hiện trong âm đạo, hiếm khi thấy tổn thương ở đoạn 1/3 giữa. Hiếm gặp tổn thương do Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người ở niêm mạc miệng, thanh quản, khí quản và trực tràng.
Chẩn đoán
Hầu hết các trường hợp mụn cơm sinh dục được chẩn đoán bằng biểu hiện lâm sàng. Nhiễm trùng cận lâm sàng thường phát hiện thấy qua xét nghiệm tế bào hoặc mô học của các mô nhiễm bệnh. Việc phát hiện nhiễm trùng cận lâm sàng do Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người sẽ dễ dàng hơn nếu bôi dung dịch acid acetic 1-5% vào vùng tổn thương rồi quan sát bằng dụng cụ phóng đại như máy- nội soi âm đạo. Mô bị nhiễm sẽ có đặc điểm là một vùng màu trắng; có thể gặp phản ứng dương tính giả. Khi mụn cơm xuất hiện bên ngoài gần hậu môn, âm đạo hoặc lỗ mở ra của niệu đạo thì có thể có các mụn cơm ở bên trong, cần tiến hành soi hậu môn, thăm khám âm đạo và cổ tử cung kể cả làm phiến đồ Papanicolaou (Pap) hoặc nội soi niệu đạo khi có chỉ định.
Điều trị
Nên làm phiến đồ Pap hàng năm, không chỉ cho tất cả phụ nữ có tiền sử nhiễm Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người mà cho tất cả phụ nữ có tiền sử mắc bất kỳ bệnh lây truyền qua đường tình dục nào. Nếu phiến đồ Pap cho thấy có hiện tượng viêm như thay đổi phản ứng tế bào thì bất cứ nhiễm trùng tiềm tàng nào cũng phải được điều trị và làm phiến đồ Pap nhắc lại sau 3 ‘tháng. Nếu phiến đồ Pap cho thấy tổn thương trong lớp biểu mô (SIL) mức độ thấp hoặc các tế bào biểu mô lát tầng không điển hình đang phát triển (ASCUS), cần làm phiến đồ Pap lại sau 3 tháng hoặc nội soi âm đạo đường sinh dục dưới kết hợp sinh thiết khi có chỉ định. Nếu phiến đồ Pap cho thấy tổn thương trong lớp biểu mô (SIL) mức độ cao hay tương đương thì cần tiến hành nội soi âm đạo và sinh thiết khi có chỉ định.
Mụn cơm sinh dục không điều trị sẽ tự nhiên tụ lại phát triển lớn hơn hoặc giữ nguyên như thế. Khoảng 20-30% bệnh nhân có mụn cơm sinh dục có thể tự khỏi trong vòng 3 tháng. Không có điều trị nào có thể điều trị hoàn toàn Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người; vì thế, mục đích của điều trị là loại bỏ các mụn cơm lồi ra ngoài và làm giảm các triệu chứng. Các biện pháp hiện nay chỉ có tác dụng làm sạch các tổn thương lồi ra ngoài ở 22-94% các trường hợp, nhưng tỷ lệ tái phát ít nhất là 25% trong vòng 3 tháng. Mụn cơm sinh dục tái phát xảy ra chủ yếu do bệnh tái hoạt động hơn là tái nhiễm từ bạn tình. Điều trị mụn cơm sinh dục tuỳ theo ý thích của người bệnh.
Điều trị mụn cơm sinh dục bên ngoài và quanh hậu môn như sau:
- Liệu pháp lạnh dùng nitrogen lỏng hoặc đầu dò lạnh hoặc
- Dung dịch podofilox 0,5% (Condylox) bệnh nhân tự bôi vào các mụn cơm 2 lần/ngày trong 3 ngày, sau đó ngừng 4 ngày; rồi nhắc lại 4 chu kỳ như thế nếu cần thiết (chỉ áp dụng cho mụn cơm sinh dục, chống chỉ định đối với phụ nữ có thai) hoặc
- Podophyllin 10-25% pha chế hỗn hợp với cồn ngọt benzoin, bôi vào các mụn cơm rồi rửa sạch trong vòng 1-4 giò; hàng tuần nhắc lại nếu cần thiết, tối đa 6 lần bôi (chống chỉ định với phụ nữ có thai) hoặc
- Acid Trichloracetic (TCA) 80-90% chỉ bôi vào các mụn cơm; dùng bột talc hoặc soda nướng để loại bỏ phần acid không phản ứng; hàng tuần nhắc lại nếu cần thiết và bôi tối đa 6 lần hoặc
- Đốt điện khô hoặc dùng dao điện (chống chỉ định ở bệnh nhân đặt máy tạo nhịp và các tổn thương gần rìa hậu môn).
Điều trị mụn cơm âm đạo bằng:
- Liệu pháp lạnh dùng nitrogen lỏng (không khuyến cáo dùng đầu dò lạnh trong âm đạo vì nguy cơ gây thủng âm đạo và tạo lỗ dò) hoặc
- TCA 80-90% chỉ bôi vào các mụn cơm; dùng bột talc hoặc soda nướng để loại bỏ phần acid không phản ứng; hàng tuần nhắc lại nếu cần thiết và bôi tối đa 6 lần hoặc
- Podophyllin 10-25% pha chế hỗn hợp với cồn ngọt benzoin, bôi vào vị trí cần điều trị khô; hàng tuần nhắc lại nếu cần thiết (một số chuyên gia không khuyên dùng vì lo ngại khả năng hấp thu toàn thân; chống chỉ định với phụ nữ có thai)
Điều trị mụn cơm lỗ niệu đạo bằng :
- Liệu pháp lạnh dùng nitrogen lỏng hoặc
- Podophyllin 10-25% pha chế hỗn hợp với cồn ngọt benzoin, bôi vào vị trí cần điều trị khô và rửa sạch trong vòng 1-2 giờ; hàng tuần nhắc lại nếu cần thiết, tối đa bôi 6 lần (chống chỉ định với phụ nữ có thai)
Điều trị mụn cơm hậu môn bằng :
- Liệu pháp lạnh dùng nitrogen lỏng hoặc
- TCA 80-90% chỉ bôi vào các mụn cơm; dùng bột talc hoặc soda nướng để loại bỏ phần acid không phản ứng; hàng tuần nhắc lại nếu cần thiết và bôi tôi đa 6 lần hoặc
- Phẫu thuật loại bỏ
Điều trị mụn cơm ở miệng bằng:
- Liệu pháp lạnh dùng nitrogen lỏng hoặc
- Đốt điện khô hoặc dùng dao điện hoặc
- Phẫu thuật loại bỏ
Các mụn cơm lồi ra ngoài trên cổ tử cung hoặc niêm mạc trực tràng cần được điều trị với sự tư vấn của nhà chuyên môn. Không khuyến cáo điều trị cho những nhiễm trùng Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người cận lâm sàng mà không có các mụn cơm lồi ra ngoài. Trừ trường hợp có loạn sản vì không có liệu pháp nào chứng tỏ có thể điều trị nhiễm trùng khỏi hoàn toàn. Nếu có hiện tượng loạn sản, điều trị căn cứ vào mức độ bệnh. Nếu các mụn cơm không đáp ứng với điều trị trong thời gian đã định thì cân nhắc các lựa chọn điều trị khác. Sau khi việc điều trị có kết quả, không cần thiết theo dõi định kỳ trừ việc làm phiến đồ Pap thường xuyên ở nữ giới.
Phòng bệnh
CDC không khuyến cáo thăm khám bạn tình vì đa số bạn tình đã bị nhiễm Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người và không có xét nghiệm sàng lọc đối với nhiễm trùng cận lâm sàng. Chưa rõ liệu người nhiễm trùng cận lâm sàng có khả năng lây nhiễm như người bệnh có tổn thương lồi ra ngoài không. Dùng bao cao su có thể làm giảm sự lây truyền Mụn cơm sinh dục do virus gây u nhú ở người cho bạn tình chưa bị nhiễm. Những bệnh nhân có tổn thương lồi ra ngoài cần được tư vấn rằng họ có thể lây nhiễm cho những bạn tình chưa bị nhiễm.
