PHỤ TỬ

附子

(ACONITƯM SINENSE)

Đọc tên khác:

1) Thục phụ tử

2) Minh phụ phiên

3) Hác phụ

4)Đạm phụ tử

5) Cách tử

6) Chế phụ tư

7)Phụ phiến

8)Thiên chùy

9) Sinh phụ tứ

Phụ tứ có thứ bởi người ta giồng lên.

Có thư bởi tự nó mọc lên.

Củ cái nó thì gọi là Ô đầu, rồi sinh ra nhiều củ bám vào chung quanh thì goi là Phụ tử, củ nào coi tựa như đầu quạ thì gọi là Ô đầu, theo tiếng tục cũng có noi gọi là Xuyên ô, cú nào hình như có hai ngạnh tựa như mỏ con chim thì gọi là Ô trác, cú nào nhỏ mà dài không có nhánh thì gọi là Thiên hùng, cú nào mọc bám vào chung quanh to thì gọi là Phụ tư, mà nhỏ thì gọi là Trắc tư, sau mới gọi tất cả là Phụ tử. Nhưng tuy rằng tên có khác nhau song năm thư ấy củng là một gốc sinh ra thì công dụng đại khái củng gần giống nhau cả. Nhưng có điều khác là: bổ hư thì phần nhiều dùng Phụ tứ mà trị nhũng chứng bệnh thì phần nhiều dung Thiên hùng, Ô đầu.

Tính vị:

Phụ tử khí nong vị cay, rất độc.

Tinh nó phản vói Bán hạ, Qua lâu, Bói mẫu Bạch liễm, Bạch cập, năm vị này không được dũng chung vói nó mà nguy hiểm.

Phụ tử thứ sản xuất ra ở Thiểm Tây – da nó dầy thớ nó to, thịt nó xốp, dũng không được tốt lắm.

Được thứ Phụ tử sản xuất ở Tư xuyên sắc đen da mỏng, thớ thịt nhỏ mà chắc, người ta đă đặt tên riêng cho nó là Hắc Phụ tử, nhưng thư đen này cũng phải phân biệt chân giả. Có người người ta thấy thư đen la tốt đắt tiền hơn, họ mới làm giả đem ngâm phèn đen cho đen để bán lẫn vào vói thứ kia: thật là thế gian ghê gớm là thế đó. Có khi họ tẩm nước đậu đen nhưng thư giả này không đen được mấy, nó không thấm suốt được, bới vậy cho nên khi dùng nó, phải cẩn thận mà xem xét mói hay.

Phép dùng phụ tử:

Chọn được củ nào to mà tròn nặng mỗi cú một hai lạng trờ lên càng tốt, đó là nói củ tươi, chư hiện nay người ta ngâm muối, thì có khi chế xong rồi bốn phần chưa chắc đã còn được một. Mà mua thư đã chế, biết rằng đỡ hao đấy, nhưng không yên trí, được như ý mình mong muốn.

Phép chế:

Trước hết nấu nước sôi đổ cả chỗ mình định chế, ngâm qua cho nó bở ra, gọt bỏ vỏ cắt núm, bổ mỗi cù làm hai, hoặc làm ba nhát, rửa sạch nước muối, rồi hàng ngày nấu nước sôi mà ngâm, mỗi ngày thay nước một lần, rồi đem phơi vừa mói ráo lại thái mỏng ra như miếng thuốc ta thường dùng, bỏ vào chào bằng đồng hoặc nồi đất mà sao cho chín, xong rồi tẩm nước cam thảo và đậu đen phơi khô để mà dùng.

Có người muốn dùng Phụ tư, mà lại sợ nóng, đem ngâm đi năm bảy đêm ngày, cho nhạt hết chất, hết ý vị nó đi, thì con sức lực đâu mà cứu được những bệnh nguy khốn.

Cần nhất một điều phải nhớ răng, chất độc nhất cùa nó là ở muôi ngâm Phụ tủ, muối đó rất độc, lỡ ăn phái là chết người không thể giải cứu được.

Nhưng Phụ tư nếu đem vào lứa nương qua, thì không còn chất độc mấy nứa.

Công hiệu:

Khi nào dùng Phụ tử sống cũng phải gọt vỏ bỏ núm đi mói dùng được. Phụ tử tính bay chạy khắp các mạch máu không chỗ nào là nó không đến, cái thế củng như sức mạnh của nó cứu cấp gỡ nguy phàm các chứng lạnh giá hay là người bị hư yếu phải cần đùng nó.

Cơ thể người ta quan hệ nhất là chỗ hoạt động trong mình, mà bị suy nhược lạnh lùng quá sức, thì nó có thể làm cho chuyển động lại được, như các chứng sau đày:

• Khi sức nóng trong mình không phát sinh ra được mấy nửa bị: Kém sút dần dần, ngoài da lạnh ngắt, sợ lạnh nổi gai người lên.
• Phàm những cái gì bài tiết ra ngoài, như cơ khí hơi thở và đại tiểu tiện đều tỏ ra dấu hư và hàn.
• Máu của tim yếu ớt kém sút đi nhiều quá, các mạch máu cũng như các mạch lạc trong mình chỉ đi nhỏ con, mỏng mảnh chìm yếu chậm bấy, chân tay môi miệng đều thâm xì, xám nhợt nhạt lạnh giá như đồng.
• Những thần kinh vận động ít còn sức nóng, và máu nóng không đủ nuôi, nên mới phát ra tê bại đi tửng chồ ma mộc bất nhân bẹo vào da không biết đau.
• Tri giác và thần kinh vì mạch máu không đú nóng, đun đẩy đưa đi cho được lưu thông, thành ra cảm xúc khác thường đau đớn.
• Da nốt gân thịt vì kém sức nóng cho nên sút kém sức mạnh, nên mới thành ra buông tuồng xuôi soài rũ rợi.
• Ngoài thì chân tay mỏi mệt, như gần hết sức trong thi da bụng nhẽo nhẽo, buông nhũn hầu như không còn sức chứa đựng được nữa.
• Trong khi đại tiện vi thiếu sức nóng, hầu như không còn có thể giữ lại được nữa, nó cứ chảy tuột ra, hoặc là đi ra phẩn sống, hình như không còn sức gì tiêu hóa được nữa.
• Tâm bào lạc cũng như các màng mỡ không còn đủ sức nóng để cho tiêu hóa ngấm dần dần cho được lọc các chất xấu xa, cho nên khi tiểu tiện không có mủi khai, chỉ thấy nước tiểu trong, như nước gạo thối loãng trắng bạch.

Tất cả những chứng ấy phái cần dũng Phụ tử, nếu các cơ quan chưa đến nỗi hư hóng tan nát, thì uống vào cũng có thể bồi dưỡng cứu văn được.

Nói tóm lại sở dĩ người ta sống được là nhờ có khí nóng, một khi khi nóng đâ hết, tức thì phải chết, sự đó chắc ai cũng đã rõ rồi.

Nhưng Phụ tử sở dĩ hay giúp đỡ được khí nóng, chạy khắp cả các cơ quan trong mình người ta, nhất là những bệnh vì bị khí lạnh ẩm ướt, mà gân xương rủn tê co quắp, hay là suội bại; tường không còn có thư nào dùng hay hơn Sâm, Phụ được nữa.

Ngay đến những người khí nóng không còn đầy đủ, mà đã đến lạnh từ trong ruột lạnh ra, đi tả ra như tháo chảy, hay là phổi bị lạnh suyễn thở ra hơi lạnh. Trúng phong mê mẩn bất tỉnh, mồi hôi ra lạnh ngắt, trong tạng phủ đều lạnh, ngoài chân tay lạnh toát, đều phải dùng Phụ tử thì mới đủ khí lực rất mạnh mới mong cứu vãn lại được.

Dùng thuốc mà trong có Phụ tử hay là Ô đẩu thì phải để nguội mà uống.

Dùng thuốc trong có Phụ tử ô đầu trong lúc vừa uống phải kiêng chớ ra gió, không khéo kiêng gió thì có thể ngã quay lơ mà nguy hiểm đó.

Sáng sớm hay lúc đương lòng không, củng không nên uống nó.

Nhớ chớ uống nhiều, nó hay choáng váng, mà vật vã say mê khó chịu.

Uống Phụ tử hay 0 đầu mà thấy hơi choáng váng có khi say thổ ra được cũng phải chịu ít lâu rồi sê nhẹ dần khoan khoái trở lại, thế là chịu thuốc đó rồi, thế là dùng thuốc đúng bệnh.

Nếu uống vào mà thấy bệnh kịch thêm lên, phát ra chứng nhức đầu chóng mặt, hoặc trong mình nhận thấy tê tái khó chịu, hoặc phát nóng dứ dội, buồn nôn muốn thổ, thế là bị độc của nó, vì dũng nó quá nhiều, quá sức bệnh, thì phải thôi ngay.

Vả lại phải nên hiểu rằng: Phụ tử không phải là một thứ thuốc đại bố đâu, sở dĩ dùng nó là chỉ dùng khí nóng của nó để cho nó chạy ran đi các mạch máu, làm tan hết các khí lạnh trong mình, và dẫn các thư thuốc đi cho mau chóng ma thôi.

Phàm thuốc chữa bệnh lạnh hoặc bổ hoặc công gia thêm một chút Phụ tử vào để cho nó giúp sức dẫn đi thì công hiệu rất mau. Bởi vậy có người cứ tưởng phụ tử là có chất bổ mạnh thực là nhầm đó?

Khi xem bệnh cần phải xét xem có thật đúng là bệnh vì lạnh sẽ nên dùng Phụ tử giúp sức nóng, dùng nó mà phải phép thực là cải tử hồi sinh, gỡ cho người đã hầu chết sống lại, thật là hiệu nghiệm như thần.

Nhưng nếu không đúng là bệnh lạnh mà dùng lầm như chứng âm hư nóng vít ở trong, mà ngoài sờ thấy lạnh, trước phát nóng nhức đầu, rồi bảy tám ngày mới thấy chân tay lạnh toát, lại thấy mạch trầm đi đại tiện bí mà không đi lỏng, những chứng như thế là không phải thật chứng lạnh đâu, chớ dùng phụ tứ mà nguy.

Tính nó nóng mà chạy mạnh nên hay làm hỏng thai cũng rất mạnh.

Đàn bà có thai kiêng chớ dùng Phụ tử.

Công hiệu của Phụ tử bổ được chân hỏa của Mạnh mòn, Trục được phong hẩn tà thấp, chữa được chứng ho hắng, khái nghịch và gió lạnh, chân tay co rút, chân yếu không còn có thể bước đi được nửa. Tính nó có thể phá được chứng trưng hà rắn chắc, người chân đau lưng yếu vi gió lạnh, người tâm phúc đau lạnh, chứng hoắc loạn chuyển gân, chứng hạ lị xích bạch, tính nó ôn trung cường âm, Cứng chắc gân xương, mạnh mẽ cơ thể.

Trải nhiều thời đại các bậc danh sư đã từng khảo nghiệm và phê binh về vị Phụ tử như sau:

Thời nhà Kim ông Trương Nguyên Tố viết trong sách Trân Châu Nang luận rằng:

Phụ tử tính nóng cho nên nó làm cho tỳ vị ấm lên, nó đuổi được khí lạnh trong thận kinh ra, nó trừ được khí ấm ướt trong tỳ, bổ được khí dương hư của tam tiêu.

Thời nhà Nguyên ông Lý Đông Viên viết trong sách Dụng được phát tượng rằng:

Phụ tử trừ được khí trầm hàn của tạng phủ thành ra huyết nghịch, hay là tam dương thấp độc làm ra đau bụng, dạ dầy bị lạnh đến nỗi thổ ra giun. Nó chữa được người kinh bế, bổ được hư, tiêu tan ủng tắc.

Thời nhà Nguyên ông Vương Hiếu Cổ viết trong sách Thang dịch bán thảo răng Phụ tứ chứa được người đốc mạch bị bệnh, xương sống đau cứng, mà phát lạnh toát.

Thời nhà Minh ông Lý Thời Trân viết trong sách Cương mục bản thảo rằng:

Phụ tử trị được, chứng Tam âm thương hàn, hay là chứng âm độc, âm sán, chứng trúng hàn trúng phong, đờm huyết, chứng nhu chí, chứng điên giản, tiểu nhi bị chứng màn kín, phong thấp tê bại, sưng đau, cước khí đầu phong, chứng thổ tả kịch liệt, thoát dương, lị, tỳ liệt chứng khí rét có báng, chứng úa thổ ợ chua, lâu ngày phiên vị, hay nghẹn cửu lậu vì lạnh.

Thời nhà Minh ông Cù Hy Ung viết trong sách Bản thảo kinh sơ nói rằng:

Phụ tử khí vị rất cay, rất nóng lại có độc, nhưng khí nó hậu, mùi vị nó bạc, nó vào thủ quyết âm mạnh môn, thủ thiếu chương tam tiêu.

Nó lại có thể vào được túc thiếu âm, thái âm nữa, vì chính tính nó chạy mà không giứ, nó được cam thảo thì cũng hoãn lại được ít nhiều, nếu nó được có Nhục quế thời nó bổ Mạnh môn.

Thời nhà Thanh ông Hoàng Cung Tú viết trong sách bản thảo cầu chân nói rằng:

Phụ tứ vị cay rất nóng, thuần dương có độc, nó thông hành được 12 kịch lạc không đâu là nó không đến được vì nó là vị thuốc bổ tiên thiên mạnh môn chân hỏa yếu dược vậy. Phàm nhửng chứng trầm hàn cá lãnh dũng nó rất hay.

Thời nhà Thanh ông Trương An Am viết trong sách bản thảo sùng nguyện rằng:

Phụ tử nó bẩm thụ được cái khí chất hung tráng của tròi đất, đú cả ấm nóng, mà lại có độc.

Theo sách Tố vấn bảo rằng thuộc độc công tà, hê đuổi được tà ra là chính khí phục hồi vậy.

Thời nhà Thanh ông Trần Tu Viên viết trong sách bàn thảo kinh độc rằng:

Phụ tử là vị thuốc có độc mà nó công phá được hàn tà, nó là một vị hồi sinh nhiều thứ nên người sau cho là phép bổ dưỡng, đó là tượng trưng sự xảo thuật mô lăng, há không biết rằng: Nó công phá được tà khí, thì chính khí bình phục, rõ là công đó, mà cho là bổ.

Thời nhà Thanh ông Từ Hồi Khê, viết trong sách Bản thảo Kinh, bách chủng lục rằng:

Phàm vị thuốc có độc mà tính hàn rất ít, trái lại tinh nóng có nhiều, vì hàn lã hòa hoãn, ma nóng là mạnh mẽ, nó chạy vào trong khi huyết hăng hái không ngửng, tạng phú mềm yếu thì nó cũng là có hại.

Thời nhà Thanh ông Diêm Lập Thăng viết trong sách Bản thảo tuyển chỉ ràng:

Phụ tử là vị thuốc dương trung chi âm, tuy thế mà nó chạy xuống nhiều hơn là lên, vi nó bẩm thụ được cái khi táo liệt hỏa thổ trong trời đất, kiêm khí nóng cúa trời mà sinh ra, nó vào thủ quyết âm: Mạnh môn Thủ Thiếu dương Tam tiêu, Túc Thiếu âm Thái âm kinh thông hành 12 kinh lạc, dẫn thuốc bổ huyết vào huyết phần.

Ông Đan Khê nói rằng người khí hư mà nóng lắm. càng nên dùng Phu tử một chút, để giúp cho sức Nhân sâm Hoàng kỳ mới hay.

Học thuyết gần đây.

Ông Trần Trung Quyền nói rằng: cũng một vị thuốc nhưng thuốc để sống, hay bào chế chín khác nhau nhiều lắm, Phụ tử cũng thế, nó là vị thuốc rất nóng trợ dương trục hàn thấp, nó ví như một vị quan tướng cướp của đoạt thành cũng như Bán hạ, Đại hoàng khí thế mạnh mẽ nhung nếu chế cho đúng phép thì nó ôn tỳ bổ thận. Ông Trương Sơn Lôi nói rằng: Phụ tử vốn là vị thuốc rất nóng. Tính nó hay chạy cho nên thông được 12 kinh lạc, nó là vị thuốc thuần dùng cốt yếu vậy.

Những phương giản dị mà hiệu nghiệm

Một phương chữa người bị chứng Thương hàn âm thịnh cách dương phiền buồn nóng mà không uống nước, mạch trầm chân tay lạnh toát.

Dùng bài Tích lịch tán: Phụ tử 1 cú lớn bỏ vào trong lọ hoặc cái ống gì đút kín đốt cháy còn tính, làm ra bột, hòa vào nước mật mà uống. Hể tan được khí lạnh thì sau khí nóng âm lên, tất nhiên ra được mồ hôi là khỏi.

Xuất ở Tôn Triệu khấu quyết phương

Một phương chữa người bị chứng thổ tả, hạ lợi mình lạnh, mạch vi, phiền buồn.

Phụ tử bào chế rồi, 1 củ cắt ra làm 8 miếng, muối thường 1 đồng cân, nước nấu uống nóng.

Xuất kinh nghiệm lương phương

Một phương chửa chứng thương hàn âm độc. Bởi vì người ấy sau khi Phòng thất rồi, bị lách bụng dưới đau gò lại, dức đầu đau lưng, chân tay phát lạnh, mạch đi trầm tế có khi úa thổ, nên dùng bài Thoát âm tán.

Dùng Xuyên ô đầu Can khương hai vị bằng nhau thái nhỏ sao khô, đem ra cho nguội hết hỏa độc, rồi làm ra bột, mỗi lần 2 đồng cân, muối một chút, nước 1 chén, nấu cạn còn phân nửa, uống nóng hề ra được chút mồ hôi là khỏi.

Xuất Tôn triệu kháu quyết phương

Một phương chữa chứng thương hàn âm độc, mặt xanh tái mét, chân tay lạnh toát như đồng bụng đau mình lạnh, dùng Phụ tử bào chế 2 đồng cân, nước gừng sống nửa chén, rượu nửa chén hòa đều vào mà uống.

Một chốc ở bên dưới rốn nóng lên được là hiệu nghiệm.

Tế sinh phương

Một phương chữa chứng thương hàn âm độc mê man phiền buồn giẫy giọn. Dũng Phụ tử sống 1 cú, nặng ước nửa lạng bổ ra làm bốn gùng sống bằng 34, gạo nếp một rúm, cho nước vào nấu còn phân nửa uống nóng, nằm nghỉ đắp chăn mền cho ấm, hề ra được mồ hôi là khỏi.

Bài này ta hằng dũng rất hiệu.

Xuất ớ Tục truyền tín phương

Một phương chửa người bị trúng phong đờm quyết hôn mê không biết nữa, miệng mắt méo xếch vì xưa nay người ấy vốn là người yếu ốm hư hao, lại đã bị sốt rét báng tích, vốn người hàn nhiều thì nên dũng bài Ngũ sinh ẩm; Sinh xuyên ô đầu, Sinh phụ tử. Gọt bỏ da và núm đi, mỗi thứ đều 5 đồng cân, Sinh

nam tinh 1 lạng, Sinh mộc hương 2 đồng cân rưỡi. Tất cả đều tán bột, hòa đều, mỗi lần dùng 5 đồng càn. Sinh khương 10 nhát, nước hai chén nếu kỹ cạn chỉ còn ỉ chén uống nóng.

Xuất trong Hòa tể cục phương

Một phương chữa người trúng phong bán thân bất toại, dũng bài Khương hoạt tháng:

Dũng Sinh phụ tứ 1 cú, rửa nước sôi gọt bỏ vỏ và cắt núm đi, cùng vói Khương hoạt, Ô dược mỗi thứ đều 1 lạng, làm ra bột. Hòa đều mỗi khi dùng 4 đồng cân, gừng sống 3 nhát nước nấu kỹ mà uống.

Xuất trong Vương thị gián dị phương

Một phương chữa người trúng phong chân tay tê bại, có khi giật vẹo co vào đuổi ra, miệng mắt méo xếch, nói tiếng ngọng nghịu ú ớ, đi lại không được, nên dùng bài Thần nghiệm ô long đan. Xuyên ô đầu gọt bỏ vỏ và muốn nó đi cúng với Ngũ linh chi mỗi thư đều 5 lạng, đều làm ra bột rồi cho Long não và Xạ hương mỗi thư 5 phân nước hồ làm viên, to bằng hạt Long nhãn mỗi lần dùng 1 viên, trước hãy dùng nước cốt gừng sống nghiền ra, rồi cho vào một chút rượu nóng hòa vào mà uống 2 lần, khi uống chừng 5, 7 viên thì đã thấy chân tay chuyển động uống 10 viên là khỏi.

Xuất trong Mai sư phương.

Một phương chữa chứng Phong hàn thấp ty, tê tái bại xụi bẹo không biết đau. Dùng Xuyên ô đầu gọt bỏ vỏ và núm, làm ra bột. Mỗi khi dùng 1 bát gạo tám thơm, cùng với thuốc bột này 4 đồng cân lửa nhỏ đun cho dử rồi cho vào 1 thìa nước gừng sống, mật ong hoặc mật mía 3 thìa, nhằm lúc đương lòng không, húp uống nó rất hay.

Hoặc gia thêm bột ý dĩ nhân 2 đồng cân nửa càng tốt trong sách Tả truyện chép rằng:

Phong vào, tứ mạch, tỳ chủ tứ chi chân tay, gió khách vào can, nay nếu kiện được tỳ thì chân tay khỏe đó.

Bài này rất hay, ta đã giúp cho nhiều người thật là thần hiệu.

Xuất trong Bán sự phương

Một phương chửa người sản hậu trúng phong cứ uốn mình cong lên như cái cung uốn trái, cấm khẩu không nói được, Dùng Xuyên ô đầu 5 lạng đập vỡ Hác Đại Đậu 8 lạng, cùng sao gần cháy đen, lấy 3 bát rượu đổ vào nồi đất quấy gấp cho đều rồi dùng lụa hoặc vải lọc lấy nước rượu, để còn âm ấm uống ngay một chén nhỏ. Hễ ra được mồ hôi là đỡ, nếu người ây không mở miệng được thì phải cạy răng ra mà đổ.

Xuất trong Tiếu phẩm phương

Một phương chửa được mọi chứng phong, hay là chứng huyết phong, dũng bài ô kinh hoàn.

Dùng Xuyên ô đầu bào chế rồi cùng với Kinh giới tuệ mỗi thứ một lạng, làm ra bột giấm và bún luyện làm hồ mà viên, to bằng hạt ngô, uống với rượu hoặc nước sôi mỗi lần 10 viên.

Xuất trong Hòa tễ cục phương

Nhất phương chữa được mọi chứng phong, hay là chứng kinh giản. Dùng Xuyên ô đầu gọt bỏ vỏ và núm 2 đồng cân rưởi cùng với Ngũ linh chi 5 đồng cân, đều làm ra bột, dùng huyết còn trong trái tim con lợn không bệnh tật, hòa làm hồ mà viên, to bằng hạt ngô mồi lần uống 1 viên, uống thang với nước gừng.

Một phương chữa tiểu nhi bị chứng man kinh phong chân tay giật vẹo co vào duỗi ra đờm rãi sò sè có khi lạnh toát Dùng Xuyên ô đầu sống gọt bỏ vỏ vâ nuốm nó đi, lấy 1 lạng cùng vói toàn yết 3 đồng cân, nhặt bỏ đuôi đi, tán ra bột hòa đều, mỗi lần dùng 1 phần 3, nước 1 chén, gừng sống 7 nhát, nấu kỷ cho uống.

Xuất trong Thang thị anh hài báo giám phương

Một phương chữa Tiểu nhi cổ mềm không cất nổi đầu đó là chứng can thận hư rồi phong tà xâm nhập.

Dùng Phụ tử gọt vỏ và núm, cùng với Thiên nam tinh mỗi thư 2 đồng làm ra bột, dũng nước cốt gừng sống điều hòa Phết vào giấy mà dán vào chỗ xương thiên trụ; trong thi uống bài Tả thanh hoàn.

Xuất ở Toàn ấu tâm giám phương

Một phương chứa tiểu nhi thóp thở lõm thấp như hở không kín. Dùng Miên ô đáu và Phụ tử đểu dũng sống gọt bỏ vỏ và num nó đi, lãm ra bột 2 đông càn. Hung hoang 8 phan cùng làm ra bột, giã cũ hành hòa vào làm thành nhu miêng bánh má đắp vào chồ lõm.

Xuất trong Toàn ấu tâm kính phương

Một phương chưa chứng chân tay tê bại, có khi đau nhức, hay bại một bên, hoặc người bị đánh đập, hoặc ngã vấp không chịu nổi. Dùng bài Tiên đào hoàn, Xuyên ô không bỏ da nuòm cùng với Ngũ linh chi đều 4 lạng, và Uy linh tiêu 5 lạng rứa sạch bối khô làm ra bột rượu và hồ viên, to bằng hạt ngó, mỗi lần uống 7 viên, dần đến 10 viên, thang bằng nước muôi, kiêng các thứ trà, bài này thương dùng công hiệu như thần.

Xuất trong Phố tế phương

Một phương chữa chứng phong tê, lại khí huyết không lưu thông. Dùng Xuyên ô đầu Đại đậu cùng sao hễ bao giờ nó ra mồ hôi thì thôi, rồi nhặt bỏ đậu đi, chi lấy Xuyên ô không thôi, chừng một lạng thi gia thêm Toàn yết một đồng cân, làm ra bột, nấu giấm hồ mà viên to bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 7 viên ngày một lần.

Xuất ở Thánh huệ phương

Một phương chữa người chân và lưng đau buốt bởi vì có phong độc dũng Xuyên ô 3 cù sống gọt bỏ vỏ và nuốm đi, làm ra bột, hòa vào giấm phết trên miếng vải mà gián ít lâu là hết.

Thánh huệ phương

Một phương chữa chứng cước khí cẳng đùi sưng đau lâu mãi không khỏi. Dũng Hắc Phụ tử sống gọt bỏ vò nuốm, tán bột, hòa vào nước gừng dẻo như cao mà bôi, hê thuốc khô lại đổi khác, bao giờ sưng hết mới thôi.

Xuất trong Gián ỵếu tế chúng phương

Một phương chữa người bị 10 đầu ngón tay đau nhức tê tái bẹo không biết đau.

Dùng Phụ tử sống gọt vỏ bỏ nuốm cũng với Mộc hương 2 thư bằng nhau, Gừng sống 5 nhát, nấu nóng.

Xuất trong Vương thị gián dị phương

Một phương chứa chứng phong độc nhức đầu, đầu mật mắt đau không chịu nổi. Dùng Phụ tử củ lớn rứa nước sôi gọt bỏ vỏ nuôm, làm ra bột, Gừng sống 1 lạng. Đậu đen 2 lạng sao chín cùng cho vào rượu nấu kỹ cạn còn 7 phân, cho bột Phụ tứ vào 1 đồng cân uống vói rượu nóng.

Một phương chưa chứng đầu phong như trên, đã hai ba mươi năm không khỏi.

Dùng cù Xuyên ò đầu lớn gọt vỏ và nuốm đi 4 lạng Thiên nam tinh sao kỹ 1 lạng làm ra bột, mồi khi dùng 2 đồng cân, chè tầu 3 đồng cân, Bạc hà 7 lá, ô mai muối 1 trái, nước 1 bát, nâu kỹ cạn còn phân nửa uống nóng xong đi nằm nghi.

Xuất trong Thánh huệ phương

Một phương nửa cũng chửa bệnh như trên, nhức đầu đau liền xuống mắt.

Sinh ò đầu 1 đồng cân, Bạch chỉ 4 đồng cân, đều làm ra bột, uống với nước trà 1 chứ, rồi lấy thuốc bột đó mà thổi vào lỗ mủi.

Nhiều người làm như thế rất hay.

Xuất trong Chu thị tập nghiệm phương

Một phương chữa người bị trúng phong hàn nhức đầu bởi tại gió lạnh nó khách ở trong đầu óc, hay hắt hơi xổ mũi, nước mũi chảy hoài, gân sau cổ đau cứng gia dĩ trong lòng ngực lại có hàn đàm, cho nên úa thổ nước không, dùng Phụ tử hoặc Xuyên ô đầu hai củ gọt bỏ vỏ và nuốm đi, chứng qua lên, rồi cùng với Xuyên khung, Sinh khương mỗi thứ đều 1 lạng, bồi khô tán bột, mỗi khi dũng một đồng cân uống với nước trà nóng, hoặc gia Phòng phong càng hay.

Xuất trong Thập tiện lương phương

Một phương gọi là bài Tất hiệu tán, chưa chứng phong lưu chú, hoặc thiên chính đầu thống, hàn lâu ngày không khỏi chửa, dũng Phụ tử 1 củ còn sống cắt ra làm 4, nước cốt gừng sống 1 chén, tẩm rồi nướng, nướng xong lại tẩm, kỳ cho đến hết nước gừng thì thôi, rồi cùng với Cao lương khương là củ riềng ấm) 2 thứ băng nhau làm ra bột, uống mỗi lần 1 đồng cân VỚI nước trà xanh, nhưng nhớ phải kiêng ăn những thức nóng ít lâu. Bài này công hiệu như thần.

Xuất trong Tam nhân phương

Một phương chữa người đương khi gội đầu thì trúng phong, ra nhiều mồ hôi mà sợ gió. Dũng Phụ tử sao khô tán bột cùng với muối ăn 1 chút tán nhỏ xát vào thóp thở, làm thế nào cho sức thuốc chạy đi hoặc hòa vào với rầu bôi mỗi ngày đổi ba lần, dần là khỏi.

Xuất ớ Trọng Cánh phương

Một phương chữa chứng nhức đầu kinh niên. Dùng Xuyên ô đầu, Thiên nam tinh 2 thứ bằng nhau giã hàng vắt lấy nước cốt điều hòa mà đắp vào huyệt Thái dương.

Xuàt trong Kinh nghiệm phương

Một phương chứa chứng đờm quyết đầu đau như búa bổ. Phong quyết khí đưa lên, đờm chút chặt ở lồng ngực. Dùng Phụ tử sao 3 phân. Nhọ nồi 4 đồng cân, hòa vảo nước mát mà uống. Hễ thổ ra được là khỏi ngay, nhưng phái kiêng ngặt ăn thịt lợn, nước lạnh.

Một phương chữa người bị chứng khí hư đầu thống. Hay là nhức một bên dầu, hoặc chính giữa đầu.

Phụ tứ một cú gọt bỏ vỏ và nuốm rốn, tán bột giã hành vắt lây nước cốt hồ mà viên, to bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 10 viên, uống VỚI nước trà xanh.

Xuất trong Tăng ké Hồng Đạm liêu phương

Một phương chữa chứng thận khí đưa lên, rồi đầu cổ không thể quay lại chuyển động chi được cả. Dùng Phụ tử chế 5 đồng cân, làm ra bột mỗi khi dùng 5 đống cân với 20 hạt Xuyên tiêu dũng bột miến lấp đầy miệng. Tiêu, nước một bát, gừng sống 7 nhát, nấu cạn còn phân nửa, gạn bỏ Xuyên tiêu đi gia đình thêm muối ăn một chút, uống lúc lòng không. Bài này có ý dùng cái hơi của Tiêu đề cho nó đưa xuống, dẫn cái khí nghịch về bản kinh của nó thì êm.

Xuất trong bán sự phương

Một phương chữa chứng Tị uyên, chảy nước mũi hoài. Dùng Sinh Phụ tử làm ra bột. Hòa với nước hành như miếng bánh đắp vàp huyệt dũng tuyền là khỏi.

Xuất trong Phố tẽ phương

Một phương chữa người bị tai kêu không thôi, suốt cả ngày đêm như có riều sáo.

Dũng 0 đầu đốt cháy ra than còn tính, cùng với xương bồ, 2 ‘thứ bằng nhau, làm ra bột, bọc vào bông mà đút vào lỗ tai, ngày thay 2 lần, dan dần là khỏi.

Xuất trong Dương thị Sán nhũ phương

Một phương chứa người thốt nhiên tai điếc đặc.

Dũng Phụ tử tẩm giấm cắt bỏ chỗ nhọn mà cắm vào tai, hoặc trên miếng đó mà chích 27 trang ngãi cứu là khỏi.

Xuất trong Bản tháo thập di phương

Một phương chưa người bị chứng thối tai chảy mũ chảy máu ra hoài.

Dùng Phụ tử sống làm ra bột, hòa với nước hành mà rót vào trong lỗ tai.

Xuất Trứu hậu phương

Một phương chữa người bị chứng yết hầu sưng đau, đút nút cổ họng không thở được.

Sinh phụ tử gọt bó vỏ núm đi. Sao khô nẻ ra, lại lấy mật bôi mà nướng trên than khiến cho mật ngấm vào đều, để nguyên thế mà ngậm chớ đứng nuốt, nếu đã thành rồi thì nó ra mũ máu, nếu chưa thành thì nó sẽ tiêu tan.

Xuất trong Bán tháo thập di phương.

Một phương chửa người lớ miệng lâu ngày không khỏi. Dùng Sinh phụ tử làm ra bột luyện vói bột miến dẻo như bánh mà đắp vào’trong long bàn chân, đàn ông chân tả, đàn bà đắp lòng ban chân bên hữu, mỗi ngày 2 lần thay đổi, dần dần là khỏi thần hiệu.

Xuất trong Kinh nghiệm phương

Một phương chữa chứng đau ráng, hoặc vi gió lạnh mà đau, hay có sâu mà đau răng:

Sinh Phụ tử 1 lạng, đốt cháy cồn tính, Khô phân 1 phân (phèn chua phi) đều làm ra bột mà xát.

Lại một phương nữa cũng chữa bệnh như trên. Dùng Xuyên ô đầu, Xuyên Phụ tử tán bột dùng bún làm hồ mà viên, to bằng hạt đậu to, mỗi lần lấy bòng bọc một viên thuốc mà khẽ cắn ngậm đó ít lâu là khỏi.

Xuất trong Phổ tế phương

Lại một phương nữa cúng chữa đau răng như trên. Dùng Phụ tử sao làm ra bột, nhét vào lỗ chân răng là khỏi.

Xuất trong San phồn phương

Một phương chữa người ngủ rồi mát sưng đỏ chót, cộm nhức không mở mắt ra được, nước mắt chảy ra dòng dòng, gọt lấy miếng vỏ đỏ cùa củ Phụ tư to như con tằm, dán vào giữa lưng người đau mất ấy bao giờ khỏi mới thôi.

Xuất trong Trương văn Trọng Bị cấp phương

Một phương chữa được nhất thiết mọi chứng khí lạnh trị được chứng phong, chứng đơm khắp mình nhức mỏi. Nó có tính cách làm ích cho nguyên khí, thêm sức mạnh, cố tinh ích túy, làm cho người ta ít bệnh tật.

Dùng Xuyên ô đầu 1 cân, lấy cái nồi đất to mà đựng rồi dùng nước đái trẻ trai mười hai tuổi không tật bệnh, ngâm 7 ngày càng ngày củ nó nở ra càng đẫy, chọn những cú nào hỏng thì bỏ đi, không nên dùng, còn bao nhiêu lấy dao bằng tre nứa cắt ra làm bốn miếng 1 cù, bấy giờ mói dùng hước vừa múc ớ giếng hoặc ao, hay hổ lên mà đãi rứa thật sạch, rứa đi rửa lại 7 lần, rồi lại ngâm nước, mỗi ngày thay nước mói 1 lần, đú 7 ngày nữa, Bồi khô làm ra bột, dùng rượu nấu bột miến làm hồ mà viên, to bằng hạt đậu xanh, mỗi khi uống 10 viên, đương lúc lòng không càng tốt, uống bằng nước muối nấu nhạt, xong rồi điểm tâm cơm cháo gì chút ít, cho nó đè nén xuống.

Xuất trong Kinh nghiệm phương

Một phưong chứa người bị trúng hàn hôn mê, khốn đốn, cũng bời vì người ấy xưa rầy vốn yếu, nay vừa trúng hàn là hôn mê ngay, không biết gì hết mà bụng lạnh, hoặc là họ đau bụng hoắc loạn, chuyển gân, nói tóm lại là nhất thiết mọi chứng bệnh về hư hàn là đúng.

Sinh Phụ tử 1 lạng, gọt bỏ vỏ nuốm Can khương sao kỹ 1 lạng đều làm ra bột. Mỗi lần dùng 3 đồng cân nước hai bát, nấu kỹ cạn chỉ còn phàn nứa uống nóng.

Xuất trong Hòa tể cục phương

Một phương chữa người bị lạnh quá làm ra chứng tâm phúc đau dữ, cũng bời VI khí nóng khi lạnh không được thăng bằng, sinh ra sung khắc, bất hoa.

Son chi tử cùng vói Xuyên ô đầu hai thứ bằng nhau, nghiền sống thành bột rượu luyện hồ mà viên to bằng hạt ngô mỗi lần uống 10 viên, nước nấu gừng sống làm thang.

Nếu bởi tiểu tràng bị chứng khi thông, thi gia sao Hồi hương nấu VỚI rượu Hành làm thang mà uống.

Xuất trong Vương thị bác tế phương

Một phương chữa trị chứng hàn quyết tâm khí thông đu chằng đến tiểu tràng bàng quang luôn luôn.

Dũng Phụ tử chế. Uất kim, Quất hồng bì mỗi thư đều 1 lạng, làm ra bột giấm nấu bột miến làm hồ mà viên, to bằng quả táo chua, châu sa làm áo mỗi lần uống 1 viên, đàn ông uống thang bằng rượu, đàn bà uống thang bằng nước giấm.

Xuất trong Tuyên Minh phương

Một phương chữa chứng han sán đau bụng đau chằng quanh rốn, chân tay lạnh toát, mồ hôi ra tự nhiên, mạch huyền mà khẩn.

Dùng Đại ô đầu thang chiên, làm chú nó.

Đại ô đầu 5 củ gọt bỏ vỏ nuôm, nước 3 bát nấu cạn chỉ còn một bát, gạn lọc bỏ bã đi, cho mật ong hoặc mật mía hai chén nấu cho nó hết hoi lạnh mà uống.

Xuất trong Trọng cánh phương

Một phương chữa người bị chứng hàn sán đau chàng cạnh sườn quanh cà tâm phúc đều đau, đã dùng mọi thứ thuốc mà không khỏi.

Dùng Đại ô đầu 5 củ nhặt bỏ đầu nhọn đi,-cắt chia ra, mỗi cú làm 4, đủng mật ong nấu cho nó thấu vào trong, bồi khô tán bột. Rồi lại dùng mật khác làm hô ma viẽn, to bàng hạt ngó, mỗi lần uống 10 viên, nước muôn đun rỏi nhạt để nguội làm thang mà uống.

Xuất trong Thòi thị phương

Một phương chứa chứng hàn sán đi tiết tả ruột sòi, bụng đau, mồ hôi ra nhiều, người lạnh toát.

Dùng Ché’ phụ tứ, Huyền hồ sách tấm rượu sao, mồi thư đều 1 lạng, Mộc hưomg nửa Lạng, đều làm ra bột, mồi khi dùng 4 đồng càn. nước 2 bát gừng sống 7 nhát, nấu kỹ cạn chi còn phân nứa uống nóng.

Xuất trong Tế sinh phương

Một phương chứa người bị chứng hư đã lâu, lại vừa gặp gió lạnh, làm ra chứng đau lưng.

Dũng Lộc nhung tốt, bôi sữa tô hoặc sữa thường cũng được, rồi hơ đốt cho cháy hết lòng đi, khiến cho da nó đã hơi vàng, tán bột cũng với Phụ tử sống bào chê đúng phép rồi tán bột mỗi thư đều hai lạng, muối 3 phần, lấy thịt Táo tầu làm hồ mà viên to bằng hạt ngô, mỗi lần uống 20 viên đương lúc lòng không, thanh bằng rượu. Bài này chữa người đau lưng vì hư yếu tuyệt diệu. Một phương chữa người bị dạ dầy lạnh mà có đờm, tỳ cũng yếu, thành ra hay úa thổ.

Sinh Phụ tử Bán hạ mỗi thư 2 đồng cân, Gừng sống 10 nhát, nước 2 bát, nấu kỹ cạn chỉ còn phân nửa, uống nóng lúc lòng không.

Xuất trong Kỳ hiệu phương

Một phương chửa người bị lạnh nhiều, thành ra chứng phiên vị (lộn mề) cứ thổ hoài. Dùng Phụ tư Sinh khương đều mồi thư một lạng nấu kỹ nghiền thêm bột hồ làm viên to bằng hạt ngô, mỗi lần uống 10 viên, uống với nước cơm nóng.

Xuất trong Kinh nghiệm phương

Lại một phương nữa cũng chứa bệnh như trên cũng dùng Phụ tử sống tự mình chế lấy, làm ra bột rồi giã Gừng sống vắt lấy nước cốt làm hồ mà viên, lại tán Đại hoàng làm áo, mỗi viên to bằng hạt ngó, mỗi lần uống 10 viên uống với nước nóng.

Xuất trong Vệ sinh Gia báo phương

Lại một phương nửa cũng chứa thổ như trên. Dùng một củ Phụ từ thật to, để trên hòn ngói, hoặc trên nồi rang bàng đất trẽn dưới bốn bề đều có than lửa đốt gần cháy hết khắp, trước khi đốt đã dự trữ nước Gừng sống một bát, hề thấy cháy đều, gắp vội ra, bỏ vào bát nước Gừng, như là trôi miếng sắt vậy, tắt nguội rồi lại nung đốt, rồi lại trôi, vừa đốt vừa trôi kỳ bao giờ hết chửng nửa bát nước cốt gùng sống, thì thôi sau bồi khô lầm ra bột, mỗi lần uống với nước cơm 1 đồng cân, bất quá ba lần uống là có thể khỏi rối, hoặc là dùng thịt thăn con lợn không bệnh, thái nhỏ nướng cho chín, chấm thuốc bột này mà ăn, rất là thần hiệu.

Xuất trong Đậu môn phương

Lại một phương nữa cũng chứa bệnh thổ như trên.

Dùng 1 củ Phụ tử thật to, cắt 1 đầu khoét ra 1 lỗ, đổ vào trong đó 49 nụ Đinh hương chính; lấy miếng đầu cắt ra trước ấy, đậy nắp lại cho kin đáo, lấy dây buộc ràng, cho vào trong cái soong dùng nước cốt gừng đổ ngập trên củ Phụ tư đó, dùng than lửa nho nhỏ rang nấu bao giờ nước gùng khô cạn hết, thì làm ra bột, mỗi lần dùng một chút thuốc bột đó bỏ trên lòng bàn tay mình, lấy lưỡi liếm ma ăn, mỗi ngày 10 lần như thế là khỏi. Nhưng cần phải kiêng nhũng thức ăn khó tiêu, nhất là những thức ăn có tính cách là sống sít lạnh lẽo như hoa quả khó tiêu.

Xuất trong Phương tiện phương

Một phương chữa người bị chứng tỳ hư, lại có báng tích, cứ rét hoài, đó cũng là vì 5 tạng khí hóa đều hư hại, âm dương thiên thắng, làm ra báng tích, rét nhiều nóng, ít hoặc chỉ rét mà không nóng, thì nên dung, bài thất táo thang làm chủ.

Dũng Phụ tử 1 cú, gọt bỏ vỏ núm đi, nước muối tẩm sao 7 lần cứ tấm rồi lại sao, sao rồi lại tẩm như thế đú 7 lần, nước 1 bát, gừng sống 7 nhát, táo tầu 7 trái, nấu kỹ cạn chỉ còn phân nửa, đem thả ra sương một đêm, nhằm trước ngày rét uống nóng lúc đương lòng không ít lâu rồi lại uống nứa là khỏi.

Xuất trong Tế sinh phương

Lại một phương nứa cũng chửa chứng rét như trẽn.

Dùng sinh Phụ tử chế theo đúng phép mình làm, rồi cúng với Thảo quả nhân mỗi thứ 3 đồng cân, nước 1 bát gừng sống 7 nhát táo tầu 1 trái, nấu kỹ uống đón trước ngày rét sáng sớm.

Phương thuốc của ông Vương Cầu Trong Bách nhất tuyển Phương. Nhằm đúng giờ bệnh nhân sắp lên cơn rét.

Dùng Phụ tử làm ra bột thực nhỏ bỏ vào với giấm thanh hòa đều mà bôi xát vào đàng sau lưng chỗ thăn thịt, thần hiệu.

Xuất trong Trửu hậu phương.

Một phương chữa người bị chứng sốt rét, rét rồi phát nóng, lại có báng tích.

Dùng Phụ tử 1 củ nặng ước 5 đồng cân, bọc bột miến nướng chín, rồi cùng với Nhân sâm, Thần ra, các thứ đều 1 đồng cân, làm ra bột, luyện mật mà viên, to bằng hạt cây ngô đồng, mỗi lần uống 20 viên uống lúc chưa phát sốt rét, sau rồi uống liền 3 lần nữa. Hễ nó trúng bệnh thi thổ liền, nhưng nếu mình mẩy phát ra tê tái, bẹo không biết đau, đó là chưa trúng bệnh, thì ngày mai lại uống luôn.

Xuất trong Bàng thường an, thương hàn luận phương

Một phương chứa người bị khí lam sơn lãnh, chứng sốt rét, nóng lạnh trở đi trở lại hoài, rồi dức đầu, đau mình, úa thổ ho ra đàm, mồ hôi ra nhiều, uống nước luôn, tả lợi tháo chảy phiền buồn giẫy giọn, thì nên dũng bài này. Khương phụ thang làm chủ.

Dùng Phụ tử sống 1 củ to, bổ ra làm 4 phần, mỗi khi dũng 1 phần, nước 1 bát, gừng sống 10 nhát, nấu kỹ cạn chỉ còn phân nửa, uống nóng, óng Lý Thị Chế nói rằng bài này rất hay, đã từng kinh nghiệm, ông Chương Kiệt nói rằng: ở đất Lĩnh nam khổ vì những chứng Nha chướng là nguy cấp, có khi chỉ sốt rét 1, 2 ngày cũng có thể chết được rồi thầy thuốc bảo là nóng quá lại hay cảm hàn đó. Người ta chỉ dùng một vị Phụ tử để chữa bệnh đó mà khỏi được rất nhiều người, đấy chằng phải là hiệu pháp ru? Không thể nói được rằng: dùng vị nóng mà chữa bệnh nóng đâu, nhưng chinh ra nó phát tán được hàn tà đi, thì nó hay vậy, đến đây cho ta biết sự dùng thuốc mà khéo léo thật là phép khởi tứ hồi sinh vậy.

Xuất trong Lĩnh nam vệ sinh khương

Một phương chữa chứng tiểu tiện hư bế Mạch hai bộ xích đều trầm vi đã dùng nhửng thuốc lợi tiểu tiện mà không thấy hiệu, đó tức là chứng hư hàn ma ra như thế vậy.

Dùng Phụ tử 1 cũ sao kỹ gọt bỏ vỏ nuốm, hòa nước muối mà tẩm ít lâu. Trạch tả 1 lạng, làm ra bột cả, hòa đều, mỗi khi dùng 4 đồng cán, nước 1 bát, Đăng tâm 7 ngọn nấu kỹ cạn chỉ còn phân nửa uống là khỏi.

Xuất trong Phô tế phương

Một phương chưa người ho hắng suyễn đầy sưng nặng cả mặt, hay la chứng thủy thúng không kể người lớn trẻ con đàn ông đàn bà, nhân vì có tích báng nên phát ra phú thung, vì nhưng người có tích dề làm ra phù thủng tiểu tiện không được thông, nếu lại dùng thuốc thông lợi hàn lương thì tiểu tiện lại càng không thông nứa.

Nhửng thầy thuốc ít học, đến đây mới khó nghĩ, có khi đành chịu thúc thu vậy. Vi rằng trung tiêu và hạ tiêu khi nó đã không thăng giáng điều hòa, vì hàn nó làm ra bĩ, nó làm ra cách bế, cho nên thúy đạo ngưng trệ mà không thòng được. Như thế chỉ có phép uống bài Trầm phụ thang, là mói tuyệt diệu mà tiểu tiện nó mới thông đi được, và lại 1 khi tiểu nói đã thông lợi được rồi, thì chứng ho chứng suyễn chứng đầy hơi, đều tự nhiên tiêu tan khỏi hết.

Dùng Sinh phụ tử 1 cũ, gọt bỏ vỏ núm, thái mỏng từng phiến, Sinh khương 10 nhát, nâu nước kỹ rồi mài Trầm hương chín vào 1 đồng cân, uống trước khi ăn cơm, uống nguội cứ thế mà uống, dảu có uống đến 1,2 chục củ cứng không hại gì. Trẻ con thì uống ít đi, hoặc nước nấu 3 đồng cân mà uống củng được.

Xuất trong Chu thị tập nghiệm phương

Một phương chữa người bị chứng tỳ hư làm ra thấp thúng. Dùng Phụ tư nhớn 5 cú, gọt bỏ vỏ sạch sẽ, bổ ra làm 4, cùng vói Xích tiểu đậu 3 bát, cho vào nồi đất cho Phụ tử đậu đỏ vào để mà nấu dừ, rồi bỏ đậu đi, chỉ lấy Phụ tử: bồi khô nghiền ra bột, rồi lấy bột ý rỉ nhân nấu hồ mà viên to bằng hạt ngô, mỗi lần uống 10 viên hấu nước La bạc làm thang mà uống.

Xuất trong Chu tử tập nghiệm phương

Một phương chửa người bị âm hư phát ra phù thũng, tiểu tiện không thông.

Dùng ô đầu 4 lạng, Phòng phong Tang căn bạch bi 1 cân rưỡi, nước nấu kỹ, gạn lọc bỏ bã, cho sang cái nồi khác, cách thủy trùng thang, canh cho đến đặc có thể viên được, thì đem ra viên, to bằng hạt ngô mồi lần uống 5,3 viên, uống đến bao giờ tiểu tiện thông lợi dễ dàng mói thôi. Cần phải kiêng ăn những thức béo bở dầu mỡ, thịt rượu cá gỏi nấu nướng chiên xao xào rán;

Lại phương chưa cũng chữa bệnh như trên.

Dung Phụ tứ sống ngâm nước đồng tiện, cứ ngay đổi nước tiểu một lần, đêm thay nước tiểu 1 lần, cứ như thè’ ngâm luôn 3 ngày đêm, xong rồi đem ra lấy vải xát sạch hết vỏ nó đi, nghiền nát ra như bún, rượu nấu hồ mà viên, to bằng hạt đậu lớn mỗi lần uống 10 viên, nấu sôi nước tràng lưu thủy thang mà uống.

Xuất trong Thánh tế tổng lục phương

Một phương chửa người bị chứng đại tràng lạnh lùng bí kết. Dùng Phụ tử 1 cú, sao kỹ bỏ vỏ chỉ lấy nõn bên trong, chừng bằng quả Táo tầu lớn, làm ra bột, mỗi lần dung 2 đồng cân, hòa với nước mật ong uống lúc long không.

Xuất trong Thánh tế tống lục phương

Một phương chữa người già yếu quá, lại vì hư hàn, đi tả tháo chảy, ỉa đãi vãi không còn giư được nửa.

Chê Phụ tử 1 lạng, Xích thạch chi 1 lạng, đều làm ra bột, giấm nấu hồ mà viên, to bằng hạt ngô, mỗi lần uống vói nước cơm 30 viên rất hay,

Xuất trong Dương thị gia tàng phương

Một phương chửa người vì tạng hàn quá, tỳ hư tiết tả, hay là đường tiết, hay là vi người già quá trung khi không đú, bị chứng đường tiết đã lâu không khỏi.

Dùng Nhục đậu khấu 2 lạng nướng chín, Phụ tứ gọt bỏ vỏ và núm đi rồi, còn một lạng 5 đồng cân, đều làm ra bột, nấu cháo lãm hồ mà viên, to bằng hạt cây ngô đồng, mỗi lần uống 30 viên, nấu nước hạt sen làm thang mà uống.

Một phương chứa người vì tỳ hư vị hàn đại tràng chảy tuột, hoạt tiết, đến nỗi cơm gạo ân vào không tiêu hóa chi cả, khí lực hư kiệt thiếu thốn. Dùng Phụ tứ sống 10 lạng rửa sạch, nhưng để cả vỏ củng với Táo tàu 1 cân, cho vào nồi đất dung nước nấu nhừ một ngày, lúc nào cũng phải để nước ngập cao lên trên 4 đốt ngón tay, xong rồi đem ra mỗi cù bố ra làm 3, rồi lại cho vào nấu nửa ngày nữa, bấy giơ mới gọt bỏ vỏ núm nó đi, thái mỏng bồi khô làm ra bột, lại lấy thịt Táo tàu khác luyện làm hồ mà viên, to bằng hạt cây ngô đồng, cứ nhằm những lúc đương lòng không, uống mỗi lần 30 – 40 viên, uống với nước cơm rất hay.

Một phương gọi là bài Bạch long hoàn chửa trẻ con thổ tả, lạnh dạ tháo chảy tiểu tiện đi rất hay.

Dùng Chế Phụ tử 5 đồng cân, Bạch thạch chi nướng, Long cốt đốt cả. Mổi thứ đều 3 đồng cân, đều làm ra bột, giấm nấu bột miến làm hồ mà viên, to bằng hạt ngô, uống với nước cơm lượng ngươi lớn trẻ con mà cho uống.

Xuất trong Toàn Tẫu tâm giám phương

Một phương chữa chứng hoắc loạn thổ tả mãi không khỏi. Dùng củ Phụ tử nặng 7 đồng cân, sao kỹ gọt bỏ vỏ núm nó đi, làm ra bột, mỗi lần dùng 4 đồng cân, nước 2 bát, muối ăn nửa đồng cân, nấu kỹ cạn chỉ còn phân nửa, uống nóng khỏi ngay.

Xuất trong Bí báo phương

Một phương chửa chứng thúy bệnh tiết tả, rồi đi lị, đã lâu không khỏi.

Dũng xuyên ô đầu 2 củ, một cú để sòng, một củ cho vào với đậu đen nửa bát, nấu nhừ nghiền ra mà viên to bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 5 viên, nấu nước Hoàng liên làm thang mà uống.

Xuất ớ Phổ tế phương

Một phương chữa chứng Hưu tức lị đã không khỏi, Chế rồi Phụ tứ nửa lạng, nghiền ra bột, cùng với lòng tráng trứng gà hai chiếc, đảo cho nó đều vừa viên, to bằng hạt cây ngô đồng, rồi thả vào trong nước đương sôi, nấu sôi lại vài ba sấp, gạn ra chia làm 2 lần, mà uống với nước cơm làm thang.

Xuất trong Thánh tế tống lục phương

Một phương chữa người đi đại tiện ra huyết mà bệnh nhân lại là hư hàn, lâu ngày ruột lạnh.

Phụ tử chê bỏ vỏ núm cũng với khô bạch phàn đều mỗi thứ 1 lạng, làm ra bột, mỗi khi dùng 3 đồng cán uống vói nước cơm.

Lại một phương nữa cũng chửa bệnh như trên.

Phụ tử chế 1 củ, gọt bỏ vỏ núm cúng với Sinh khương 3 đồng cân, nước nấu uống hoặc lại gia thêm Hắc đậu 100 hạt nửa vào cũng hay.

Xuất trong Thánh huệ phương

Một phương chữa người dương hư thổ ra huyết.

Dùng Sinh địa hoàng 1 cân, giã vắt lấy nước cốt cho vào một chút rượu, với Phụ tử chế rồi 1 lạng rưỡi bỏ vỏ núm, thái ra từng miếng cho vào nồi đất nấu thành cao, bấy giờ mới đem nhửng miếng Phụ tử bồi khô, cho thèm Hoài Sơn vào 3 lạng, nghiền ra bột, dùng cao nước cốt Sinh địa hoàng ấy luyện vói bột. Phụ tử và bột Hoài Sơn mà viên to bằng hạt ngô, mỗi khi lòng không, uống vói nước cơm 30 viên, ngày xưa vợ ông Cát Sát Phán khổ vì bệnh này, lâu ngày uống hàng trăm thứ thuốc không khỏi.

Sau may gặp được phương thuốc này là khỏi ngay.

Bài này đã từng bách phát bách trúng công hiệu như thần.

Xuất trong Dư cư sĩ Tuyển Kỳ phương

Một phương chửa người tiểu tiện, đi đái luôn, hay là người đi tiểu tiện đục như nước gạo thối.

Dùng Phụ tử chế thành rồi làm ra bột, mỗi khi dùng 2 đồng cân Gừng sống 3 nhát nước 1 bát nấu kỹ còn phân nửa uống nóng.

Xuất trong Phổ tế phương

Một phương chửa người bị chứng hư hỏa nóng bỏng lưng lèn. Bởi vì hư hỏa nó đưa lên hoài, cho nên trong lưng nó nóng như lửa đốt vậy.

Dùng Phụ tử làm ra bột, hòa với nước bọt cùa mình mà bôi xát ở huyệt dũng tuyền.

Xuất trong Trích huyền phương

Một phương chữa ngươi đàn bà con gái kinh nguyệt không đều bởi vì tạng chứa huyết bị lạnh làm hại, làm ra đau, bài này rất bình dị tiệp kính, Phụ tử chế rồi bỏ vỏ nuốm đi cùng với Đương qui hai thứ bằng nhau, làm ra bột, mỗi khi dùng 3 đồng cân, nước nấu kỹ uống nóng.

Xuất trong Phố tế phương

Một phương cứu người đàn bà đã đến ngày giờ sinh rồi mà thai không sinh ra được.

Sinh Phụ tử làm ra bột, hòa vào với rượu tốt, mà đắp vào lòng bàn chân, trông chửng hễ thai ra phải bỏ ngay đi lập tức.

Xuất trong Tiếu phẩm phương

Bài cao Trác thi chữa người bị chiết thương. Dùng phu tử bốn cú bổ sống lấy một miếng mở lợn cùng với giấm đã để lâu 3 năm rồi, ngâm 3 ngày đêm, đem ra nấu sôi lên 3 sấp, hạ xuống 3 lần hằng ngày đắp vào chỗ đau.

Xuất trong Thâm sư phương

Một phương chửa người bị chứng ung thư mụn nhọt sưng đau có độc.

Dùng Xuyên ô đầu, sao kỹ củng với Hoàng bá sao, mỗi thứ đều 1 lạng làm ra bột, nhổ nước bọt vào hòa với thuốc mà đắp, nên để trống đầu mụn ra nếu nó khô thì lấy thêm nước gạo mà thấm cho nó nhuận vào.

Xuất trong Thăm sư phương

Một phương chữa chứng ung thư lâu ngày nước vàng hay mủ máu chảy rò ri hoài, miệng mụn thì lạnh, nước vàng hoặc mú chảy hoài không hết, mà bên trong cũng không có thịt lòi ác nhục chi cả.

Phụ tử dùng nước ngâm thấu, cắt từng miếng to, đầy 3 phân ta, đặt vào trên đầu mụn, rồi dùng ngải cứu mà đốt chích 5,7 trang ngải cứu, cứ cách 3 ngày lại đốt cứu một lần. Nhưng trong cũng phải uống những bài thuốc nội thác thì rồi cơ nhục sinh ra da non và đầy, hay là nghiền Phụ tử làm thành bánh mà dán vào chỗ đó cũng được.

Xuất trong Tiết tị ngoại khoa tám pháp

Một phương chữa chứng ung thư thịt lòi ra như hình cái mắt hai mí nó không kín miệng, đâ dùng nhiều thứ thuốc không khỏi. Nhưng đây có phép này tuyệt diệu.

Phụ tử cất như con cơ nhổ nước bọt cho dẻo mà dán dính lên trên, dùng trang ngải cứu đốt ở trên. Hễ Phụ tử thấy đã khô, thì lại nhổ nữa để cho nó ướt nó mới dính, rồi lại đốt ngải cứu nửa, để cho khí nóng thấu suốt vào trong là khỏi.

Xuất trong thiên kim phương

Một phương chữa ngươi bị chứng đinh sang có độc sưng đau.

Dùng Phụ tử làm ra bột thật nhỏ hòa với giấm thanh mà đồ vào đó hễ nó khó thì đổi thuốc mới vào.

Xuất trong Thiên kim phương

Một phương chửa người bị ghẻ lở xớt xát, hoặc ghẻ lở sần sùi như da cóc da trâu.

Dùng Xuyên ô đầu, thái sống nước nấu cho đặc mà rửa những chỗ lở lang, rất là thần hiệu, đã từng kinh nghiệm rất hay.

Xuất trong Thánh huệ phương

Một phương chữa người da ở chân tay nứt nẻ căng đau Phụ tử ra làm bột. Hòa với nước bọt mà đồ vào đó.

Xuất trong Dã ông thí nghiệm phương

Một phương chứa người ở chân sinh quái tật, chân mọc như cái đinh đóng, 2 lòng bàn chân sưng u, trên mu bàn chân mọc như hạt đậu đen rắn chắc như
cái đinh xương ống chân hình như bị thủng coi như túy chảy ra hết, rét run khắp mình, chỉ thích uống rượu, nhớ rượu hoài, đó là chứng bệnh của can thận: nóng lạnh công kích lẫn nhau, đều có tính cách thôn tính lẫn nhau, nên mới phát ra như thế.

Dùng Xuyên ô đầu, sao kỹ làm ra bột, mà đắp vào những chỗ đau, bên trong thì uống bài củư tủ thang.

Xuất trong Hạ tử ích kỳ tật phương

Dụng lượng:

Mỗi khi dùng Phụ tử từ 3 phân đến 1 đồng cân

Trường hợp phải kiêng Phụ tử.

Phàm những bệnh không phải là hư hàn, thì phải kiêng. Tính nó ghét Ngô công, sợ Phòng phong, Hác đậu, Cam thảo, Nhàn sâm, Hoàng kỳ, Đậu xanh, Ô cửu, nước tiểu, Tè giác, tính nó ky thiếc, nước sắt, Địa đảm làm sứ nó.