THUỐC NAM CHỮA HEN PHẾ QUẢN

Biện chứng Đông y:

Can khí uất kết, khí cơ không điều hoà được, tạo thành khí nghịch không giáng được, khí dâng lên thành suyễn.

Cách trị:

Giải uất tiết nhiệt, điều Can giáng nghịch.

Đơn thuốc:

Ngũ ma ẩm hợp Tứ nghịch tán gia giảm.

Bài thuốc:

Trầm hương 6g, Ô dược 10g, Nhục quế 4g, Hoàng liên 9g, Mộc hương 6g, Sài hồ 12g, Đại bạch phụ 12g, Chỉ xác 12g, Hàng thược 20g, Cam thảo 6g.
Đem Hoàng liên và Hàng thược sắc trước lấy nước, sau dùng ngay nước thuốc này xay những vị khác còn lại cho thật nhỏ. Sau đó lại đem tất cả sắc nhỏ lửa lấy nước mỗi ngày uống 1 thang chia làm 4 lần.

Hiệu quả lâm sàng:

Lý XX, nữ, 21 tuổi, xã viên. Ba năm trước bị cảm kéo dài hơn một tháng mới khỏi. Sau khi khỏi vẫn cảm thấy tức ngực, họng không thông. Ngay khí đó không được điều trị dứt điểm, sau đó sinh ra suyễn, mỗi năm đến kỳ qua xuân sang hè hoặc sau khỉ tức giận, bực bội là bệnh lại càng thêm nặng. Khỉ lên cơn hen không nằm ngửa trên giường được, ho ra đờm không nhiều, đã dùng nhiều cách điều trị mà vẫn không dứt được cơn hen. Khi đã qua cuối xuân đầu hè, hoặc khi hết tức giận bực bội thì các triệu chứng tự giảm hết. Lần này cơn hen đã kéo dài 5 ngày, do bực tức chuyện gia đình mà tái phát. Tại bệnh viện đã xét nghiệm máu, nước tiểu phân đều bình thường. Xquang thấy hai phổi sáng rõ, tim phổi bình thường.

Chẩn đoán:

1/Hen Phế quản. 2/ Bệnh do lo nghĩ. Họng bệnh nhân có tiếng đờm khò khè. Suyễn khó thở không nằm được, tức ngực, nấc, bụng đầy không muốn ăn uống. Đã dùng kháng sinh, aminophylin, nhưng chĩ có thể tạm thời giảm cơn, cũng có dùng liệu pháp ám thị nhưng không kết quả, mạch Hoãn, Huyền hữu lực, lưỡi nhạt, rêu mỏng. Cho uống Ngũ ma ẩm hợp Tứ nghịch tán gia giảm. Sau khi uống 1 tuần, bệnh tình đã đỡ, cơn tái phát nhẹ đi, thời gian lên cơn ngắn lại, đã hết tức ngực, nấc. Tiếp tục cho dùng bài thuôc này, thêm Xạ can 10g, cùng đem sắc với Hoàng liên, Hàng thược rồi xay với các vị khác, uống được hơn 1 tháng, bệnh khỏi hẳn.

Nhận xét:

Hen suyễn là do sự bất thường của việc tháng giáng, ra vào của khí gầy ra. Bệnh nhân lúc thường là người khoẻ mạnh, không có biểu hiện hư khí cho nên dùng Ngũ ma ẩm để điều khí giáng nghịch, làm thông đạt khí cơ. Dùng Tứ nghịch tán để sơ Can giải uất, điều hoà Can Vị, làm cho trên dưới điều hoà, khí cơ không bị trở ngại, không trị suyễn mà suyễn sẽ phải lui. Hai bài thuốc này không phải chủ trương trị suyễn, nhưng khi dùng kết hợp lại tác động đúng vào cơ chế sinh bệnh, bản chát là trị căn nguyên mà khỏi tiêu chứng bệnh. Dùng nước sắc Hoàng liên v.v… để xay các vị còn lại là vì các vị thuốc này hàm chứa nhiều khí vị, xay ra sẽ thu được đầy đủ khí vị, không làm mất đi tí nào, sau đó đem sắc nhỏ lửa làm cho khí vị thuần hoà, phát huy được đầy đủ tác đụng của các vị thuốc. Phương pháp xay (ma pháp) thường bị người sau xem nhẹ, người thầy thuôc cần nghiên cứu kỷ nguyên lý chế thuốc để hiểu ý của cổ nhân xây dựng bài thuốc (Chu Thế Ấn – tỉnh Hà Nam).