Chứng trạng của bài Xích Thạch Chi Vũ Dư Lương thang

Điều 164. Thương hàn uống thang ỉa chảy không dứt, dưới tâm đầy rắn, uống Tả tâm thang dừng để hạ, ỉa chảy vẫn không dứt, thầy thuốc lại cho dùng thuốc Lý trung, ỉa càng hơn (thang Lý trung là chữa ở trung tiêu, ỉa chảy đây làạ ở h tiêu), dùng Xích Thạch Chi Vũ Dư lượng thang làm chủ.

Tóm tắt:

Biện về cách chữa trường hợp ỉa chảy không dứt.

Thích nghĩa:

Điều này là lập pháp để ngừa biến, nhân biến mà đặt ra phương. Vì trường hợp thương hàn nhầm cho hạ mà gây ra ỉa chảy không dứt rất nhiều; có khi bị hàn nhiệt giao kết với nhau, nên dùng Tả tâm thang. Có khi vì lý vị hư hàn, nên dùng Lý trung thang; lại có khi vì hạ tiêu hoạt thoát, nên dùng cách cố sáp; lại có khi vì mất chức năng gạn lọc nên dùng cách thẩm lợi, biện chứng khác nhau, nên cách chữa cũng khác nhau.

Lời chú chọn lọc:

Klia Vận Bá nói “Cam thảo, can khươnginhân sâm, bạch truật, có thể bổ sự hư tổn của đại khí ở trung tiêu mà không để củng cố chất mỡ đã thoát ở hạ tiêu, cho nên ỉa chảy ở hạ tiêu thì không dùng Lý trung thang để thu kết quả được. ‘Phàm đại trường không giữ chặt được, vốn trách ở vị; thận (quan môn) không đóng kín được vốn trách ở tỳ. Hai vị này đều do tính khí của thổ kết lại, có thể làm cho chặt ruột, tuy dùng để chữa ngọn ồ hạ tiêu, thực ra là để bồi đắp cái gốc ở trung cung vậy. Tóm lại, chứng này là thổ hư, không phải hoả hư, cho nên không nên dùng hương phụ, còn như nưốc không thông lợi, thấp khí nặng mà ỉa chảy không dứt thời lại nên lợi tiểu tiện”.

Xích thạch chi vũ dư lương thang

Xích thạch chi 1 cân
Thái nhát vũ dư lương 1 cân (giă nát)
Hai vị trên dùng 6 thăng nước, sắc lấy 2 thảng, lọc bỏ bã, chia uông 3 lần.

Ý nghĩa phương thuốc:

Xích thạch chi ngọt ấm, hay chữa chứng tả lỵ; vũ dư lương vị ngọt, không độc, hay chữa chứng ỉa ra máu lẫn mủ. Hai vị này chẳng những có công năng thu liễm cố sáp, mà đem dùng chữa ỉa chảy, cũng có nghĩa vào tỳ, phù chính hợp lại mà thành phương. Sự tương đắc càng thấy rõ.