BỆNH CHỨNG KINH THIẾU ÂM
(tâm, thận)
Thiếu âm một trong tam âm, bệnh chủ yếu là dương khí ở tâm thận suy yếu (tâm chủ chức vụ quân chủ, thận chủ về tiên thiên) cho nên mức hư hàn của thiếu âm có ảnh hưởng đến toàn thân. Sự biến hoá của bệnh lý là dương hư, âm thịnh, bệnh hoá ra hàn.
Chứng trạng chủ yếu là:
mạch vi tế, chỉ muôn ngủ (li bì), sợ rét (nằm co), chân tay giá lạnh. Chứng trạng này nguy hiểm, muôn biết lành dữ thì lấy dương khí còn hay mất làm chủ yếu: nếu dương khí còn thì sống, dương khí mất là chết. Bởi vậy phép chữa cần thiết vẫn là phải phục dương, bồi dương.
Bài Phụ tử thang, Tứ nghịch thang là đại biểu phương thang để chữa bệnh thiếu âm.
| Phụ tử | 20g | ôn dương |
| Nhân sâm | 8g | sinh khí |
| Phục linh | 12g | kiện tỳ thẩm thấp |
| Bạch truật | 20g | bổ tỳ |
| Bạch thược | 12g | hoà chính, liễm âm |
Thiếu âm có hai loại hình: thiếu âm hàn hoá và thiếu âm nhiệt hoá.
-
Thiếu âm hàn hoá:
-Thiếu âm hàn hoá:
do nội tạng dương khí suy vi làm cho hàn tà phạm vào chỗ yếu. Ngoài những chứng trạng chung còn có ỉa chảy, phải dùng phép thông dương, chỉ lợi như bài Bạch thông thang.
Bach thông thang: .
Can khương 6g ôn trung tiêu, hồi dương
Phụ tử 12g ôn thận, hồi dương
Thông bạch (hành tăm) 4 nhánh thông đởm.
-Thiếu âm hạ lợi:
là âm hàn, dương khí hư, dùng bài này để hồi dương khí, lý ôn thì hàn trệ tan; thông bạch thông dương, dương hành thì âm tự tiêu. Bài này không dùng cam thảo như bài Tứ nghịch thang là do âm khí chưa đủ.
Kinh nghiệm:
nếu bệnh nhân ỉa chảy nhiều thì can khương, phụ tử tăng gấp đỏi gấp ba còn hành tăm không phải tảng thêm.
-
Thiếu âm nhiệt hoá:
—Thiếu âm dương khí tự hồi phục quá nhanh mà âm huyết chưa kịp hồi phục thì thường có hiện tượng âm hư làm, dương càng gây ra nhiệt hoá.
Chứng trạng chủ yếu là:
trong lòng buồn bực không thể nằm yên được do thận âm không đủ, không chế được tâm hoả, dùng Hoàng liên a giao thang để tư âm, dưỡng huyết, thanh tâm gọi là phép bổ bắc tả nam ( là bổ thận tả tâm, để tư âm, dưỡng huyết, thanh tân gọi là phép bổ bắc tả nam là bổ thận tả tâm).
thanh tâm hoả thanh tâm phế hoả bo âm
| Hoàng liên | 12g Thanh tâm nhiệt |
| Hoàng cầm | 8g Thanh phế nhiệt |
| Bạch thược | 12g Dưỡng âm huyết, nhu Can |
A giao 12g bổ âm, dưỡng huyết
Kê tử hoàng 2 quả (lòng đỏ trứng gà) bổ âm, dưỡng tâm
Ba vị trên sắc bỏ bã, cho a giao vào đun tan ra, để hơi nguội cho lòng đỏ trứng gà vào hoà uống. Kinh nghiệm dùng bài này chữa chứng mất ngủ do thận thuỷ suy, tâm hoả nhiệt, công hiệu rất mau.
-Âm cực tự dương (giả nhiệt):
trong quá trình hàn hoá của bệnh thiếu âm có khi mới hiện ra chứng hậu âm cực thịnh mà lại có triệu chứng giông như dương, lúc đó một mặt biểu hiện ra chứng hậu hư hàn như đi ỉa phân sông, chân tay giá lạnh, mạch vi muốn tuyệt, đồng thời cũng biểu hiện ra chứng giả nhiệt-như phát nóng, mắt đỏ, phân tầo (bứt rứt) đó là âm thịnh ở trong đẩy dương ra ngoài mà gây nên chứng này (chết rất nhanh). Lúc đó phải dùng Thông mạch tứ nghịch thang hoặc Bạch thông gia chư đởm trấp thang để thông ôn mạch và bồi dương.
Thông mach tứ nghịch thang:
tức bài Tứ nghịch thang nhưng can khương dùng tăng 20g. Kinh nghiệm khương phụ tăng gấp đôi, gấp ba còn cam thảo không tăng.
Bach thông gia chư đởm trấp thang:
tức bài Bạch thông gia chư đởm trấp (mật lợn), nhân niệu (nước tiểu) để dẫn dương vào âm, làm cho âm dương khỏi cự cách. Nếu bệnh nặng thì khương, phụ phải dùng gấp đôi, gấp ba.
Hai bài này đều nên uống nguội.
