Miệng mùi hôi chữa bằng thuốc gì khỏi hẳn?

Bệnh nhân:

(nam), 46 tuổi.
Thiếu tá Quân đội nhản dân Việt Nam.

Chứng bệnh:

Môi miệng hôi lở thường xuyên, nước tiểu thường hay vàng, ăn ngủ kem, đại tiên ihường phân nát nhão, hay ợ ngược đau vùng hạ sườn phải vòng xuống vùng dại trường.

Vọng chẩn:

Mặt tươi sáng, mát sáng, da hông.

Văn chẩn:

Thông hoạt vui vé. Vấn chấn (1).

Thiết chẩn:

Thận, mệnh môn quân bình, hữu lực.
Tỳ vị mạch kết ghé khẩn.

Kết luận:

Tỳ vị hàn kết.

Thuốc chữa:

Bình vị tán gia vị.

Thương truật 16g

Trấn bì 6g
Hậu phát 16g

Binh lang 8g
Cam thảo 5g

Mộc hương 12g

Xa tiên tử 12g

Gừng sống 8g
Tuần đầu uống 6 thang.

Tuần sau tái khám:

Bệnh gia vị bớt dần, cho uống Hương sa lục quân
Đáng sâm 12g

Bạch truật 16g
Bạch tinh 12g

Cam thảo 4g
Trân bì 8g

Bán hạ 8g
Mộc hương 4g

Sa nhân 8g
Binh lang 8g

Bạch thược 8g
Gừng sống 8g

Đại táo 8g
Uống sáu thang trong một tuần.

Tuần sau tái khám:

Bệnh bớt nhiều, tiếp cho uống Hương sa lục quân gia vị

Mộc hương 8g

Cam thảo 4g
Đảng sâm 12g

Bạch linh 12g
Bạch truật 12g

Thương truật 12g
Trân bì 12g

Bán hạ 8g
Gừng khô 4g

Đại táo 8g
Cho Uống sáu thang và cho ra Viện ngày 9-9-78.

THẢO LUẬN

Vấn chấn:

Ăn uống hơi kém thất thường, trong người thường nóng, bứt rứt, bụng thường đầy trướng khó tiêu, ợ hơi, ho tức ngực, cổ khô, môi khô, môi miệng lưỡi lở thường xuyên, thích uống mát. Cứ theo mạch thấy: thận, mệnh môn bình hữu lực là tinh huyết còn đủ cho nên da dẻ đẹp tươi.
Tỳ vị hàn kết mạch khẩn là khí lạnh (ở rừng) kết tụ ở tỳ vị đã từ lâu, tỳ vị là chủ động của sự tiêu hóa, là đầu mối dưỡng sinh của con người, nay tỳ vị đã có khí lạnh kết tụ tức là tỳ vị thiếu sức nóng thì ăn uống vào đầy trướng no hơi, kém vân hóa làm sao ăn uống được nhiều để nuôi sống, Tỳ vị đã lạnh thì đại trường cũng lạnh cho nên đau nhức vùng hạ sườn vòng xuống bàng quang.
Tỳ vị thiếu sức nóng thì sự tiêu thấm cũng kém cho nên nước tiểu thường hay vàng, vàng là màu sắc của tỳ thổ, nước tiểu vàng này là màu sắc của tỳ thổ theo ra, tiểu vàng nhiều mà lâu ngày thì tỳ vị cũng giảm cường lực có khi nó còn teo lại (nước tiểu vàng này là hàn thấp khác với nước tiểu vàng của bệnh hoàng đản là nhiệt thấp).

Tỳ vị là trung tiêu, trung tiêu hàn lạnh dẫn xuống đến đại tiểu trường và bàng quang là hạ tiêu cũng hàn lạnh luôn, trung hạ tiêu hàn lạnh thì hỏa ở thượng tiêu không đi xuống được phải bốc lên, hỏa của thượng tiêu khi ấy không còn là thực hỏa mà chỉ là hư hỏa, hư hỏa không đi xuống được tất nhiên phải bốc ra ngoài làm thân thể nóng bứt nít, bốc lên môi, miệng khô nóng đòi uống nước mát, bốc lên môi miệng lưỡi để rìa lưỡi lở loét thường xuyên như có trùng cắn và ăn uống chạm vào đau xót, bốc lên đầu mặt làm tức ngực khó ngủ.
Môi miệng khô mà nóng muôn uống nước lạnh cho mát, khi nước lạnh mới giội vào thì thấy dễ chiu ngay ở miệng ở cổ và ở ngực, nhưng khi nó thấm xuống dưới bung thì khí nóng uất ở bụng lại đi lên hiệp với hư hỏa ở thượng tiêu mà bốc lên làm cho những bệnh khô cổ, lở miệng lại tăng thêm.
Tỳ vị hàn lạnh, ăn uống ít, dinh, dưỡng thiếu hẳn là người mệt, tỳ vị hàn lạnh lâu ngày mà không phát bệnh to, bời còn nhờ có mạch lưỡng xích quân bình hữu lực: tuy nhiên, để lâu ngày không chữa nó sẽ suy giảm sức của thận của mệnh môn thành hư chứng toàn diện, bấy giờ khó chữa.

Y lý:

Tỳ vị hàn kết là chủ bệnh, cứ chữa chủ bệnh không nói đến thận và mệnh môn vì hai bộ này quân bình hữu lực.
Tỳ vị hàn bởi nước lạnh khí lạnh bên ngoài thấm vào mà bản chất của tỳ vị cũng đã hàn nên ngoại hàn mới dễ thấm vào.
Phép chữa trước hết phải ôn lình tỳ vị, hàn kết phải dùng thuốc hơi ôn, để khử hàn, để thông khí hạ hành, thêm vào đó có chút thấm lợi chú ý lọc nước tiểu cho trong, không cho chất vàng theo ra để bảo vệ bản chất cho tỳ vị.
Tỳ vị đã ôn bình thì làm gì còn đau bụng hạ sườn, khí đã hành thủy đã thông, tỳ vị đã ôn bình thì ăn biết ngon, ăn được hơn, tiêu hóa tốt, chuyển dần sức ôn ấm xuống đại tiểu trường để ôn ấm thì sự gạn lọc thanh trọc tối mà nước tiếu trong, phân thành khuôn.
Khí ở trung hạ tiêu đã ôn ấm thì khí ở thương tiêu có đường đi xuống, làm gì còn có hư hỏa thượng công mà nóng bứt rứt, khô môi lờ miệng tức ngực khó ngủ, v.v…
Như vậy, bệnh này tỳ vị hàn thì phải ôn trưng dế dẫn hư hóa đi xuống chứ không phải cần nhiều mà thanh can giáng hỏa.

Nếu muốn hỏi:

Hư hỏa ở thượng tiêu bốc lên sao không lở mũi toét mắt mà lại khô môi lờ miệng? Đó là bời đơn vị nào thuộc đơn vị ẩy, tỳ vị hàn, uât hỏa ở tỳ vị hiệp với hư hỏa ớ thượng tiêu bốc lên khô môi lở miệng lưỡi. Vì môi, miệng, lười là đơn vị liên lạc với tỳ vị, nêu can hỏa bốc lên thì loét mắt, phê hỏa bốc lên thì viêm mũi. Đó là đúng đơn vị của nó.

Nếu lại muốn hỏi:

Đã nói rằng khí rừng kết ớ tỳ vị làm tỳ vị bị lạnh, lại sao không phát bệnh sốt rét rừng? Bời nhờ có hỏa ở mệnh môn còn mạnh sức chống dữ nên khí lạnh rừng chưa tấn công được và cũng có lẽ khu rừng này khí độc mà nước không độc chăng? Tuy vậy nêu để lâu ngày không chữa hết hắn là cũng sẽ phát sốt rét.

Dược lý:

Thời gian điêu trị một tháng chỉ trong 2 bài thuốc:

1) Bình vị tán:

Thương trnật, Trân bì, Hậu phác và Cam tháo dê’ bình chỉnh con vị. Thương truât chù khử tháp ớ rừng hiệp với Tran bì. Hậu phát cho mau.
Thêm Mộc hương. Binh lang đê ôn khí. thông khí và phá tan trệ khí; Xa tiền tử thay Phục linh để lọc nước tiêu cho trong. Cam thào điêu hòa các vị, Sinh khương làm thuốc dần.

Ỷ nghĩa chung:

Bình chỉnh tỳ vị tức là khu hàn, khử’thấp rồi thông vị.

2) Hương sa Lục quân thang:

(Đẳng sâm, Bạch linh, Bạch truật, Cam thảo, Trần bì, Bán hạ, Mộc hương, Sa nhân) thêm Binh lang, Bạch thược, đổi Bạch truật dùng Thương truật.
Khi các bệnh thấy bứt thì biết rằng tỳ vị đã bình, không cho uống Bình vị tán nữa mà thấy cho uống Hương sa lục quân này để nhờ có:
-Đảng sâm, Bạch linh bổ khí.
– Ban hạ tiêu đờm khỏi động dương khí.

– Môc hương, Sa nhân, và Binh lang thông khí ôn trung, tiêu thưc, tung Thương truât chưa dùng Bạch truật là vẫn chú ý khử thấp chi rừng.

– Gừng táo đế rước chất thuốc bố tỳ lên cho mạnh, thuốc này mà không có gừng táo làm sao cỏ thể bổ tỳ?
– Bạch thược bình can mộc, can mộc có tính ghét tỳ thổ khi tỳ thổ bị suy, nay tỳ thổ đã mạnh thi can mộc khó xâm phạm, bởi vậy thêm chút Bach thươc để giảm động can tức cho can mộc mà cũng là dưỡng âm cho tỳ vị mấy ngày liên đến bổ tỳ dương.

Ý nghĩa chung:

Sau khi tỳ vị đã bình thì bổ dương để kích thích ăn uống, trong đó vẫn hành khí, lợì thủy và dưỡng tỳ âm.
ờ) Sau chót vẫn cho uống Hương sa Lục quân thang nhưng trong đó dùng cả Bạch truật và Thương truật cho mau mạnh.

Nhận xét:

Bệnh này đúng là tỳ vị hàn. Cho nên trong vòng một tháng uống liên tục Bình vị tán Hương sa Lục quân thang, chì thấy nói khỏe mà chưa hề nghẹ kêu nóng ráo.
Đúng lý hơn, ông phải nằm tai Bệnh viện một tuần nữa để thuốc men bồi dưỡng cho khỏe hơn mới ra Viện, nhưng vì ông có công tác  gấp nên phải hốt thang tăng phân ôn bổ tỳ vị cho chắc chắn và đề phòng tái phát, để ông ra Viện ngày 9-9-78.

Lương Y Việt Cúc – Việt Hoàn