NGƯ BỘI TỬ
五倍子
(GALLAC JAPONICUS)
Đọc thêm các tên khác:
- Bách tùng thương 2. Bách dược chiên 3. Ngũ khư phong
- Ngũ cấu tử 5. Văn cáp.
Ngũ bội tứ: tục gọi là bầu bi.
Bầu bí do một giống sâu ăn ngựa cây diêm phu khi già làm tổ trên cành cho con nó ở.
Ngày xưa có người lái buôn buôn bán bầu bí được lời gấp năm, mới đặt tên cho nó la Ngũ bội.
Tính vị:
Khí bình, vị toan khổ, không độc.
Công hiệu:
Chủ trị phổi có gió độc, chạy ra bì phu, như phong thấp ngứa lở, chảy mú, chảy nước vàng, thối tha nó lại chữa được trẻ con cam lở miệng dùng bột nó bỏ vào miệng lờ thi ăn uống được ngay, nó lại kiêm trị được chứng sâu răng cam răng hôi miệng dùng nó cũng hay.
Ồng Đan Khê nói rằng:
Ngũ bội tứ thuộc kim và thủy cho nên ngậm nó trong miệng thu được đờm rãi rất hay nó giải được các thứ nhiệt độc.
Cách chế:
Cho vào với các thuốc thang thì dũng sống mà cho vào vói hoàn tán thì sao chín.
Một phương thuốc chữa trẻ con thổ.
Ngũ bội tứ hai đồng cân, một đồng cân để sống một đồng cân sao chín, Cam thảo chích một đồng cân, làm ra bột hòa đều, uống vói nước com khỏi ngay.
Phụ thêm những phương về ngũ bội giản dị mà hay.
Một phương có thể tẩy trừ được những độc cũa chứng dương mai.
Dùng Ngũ bội tư, Địa cốt bi, Tiểu kế, Bi tiêu Cam thảo, Khổ sâm, đầu cú hành sống, nấu nước thật đặc dùng để mà tẩy rửa rất hay.
Một phương chữa chứng tự ra mồ hôi, hay là chứng ra mồ hôi trộm, dũng Ngũ bội tử, nghiền ra bột, lấy nước bọt mà hòa cho đều, đắp vào trong giữa rốn, dùng vải mà buộc để giữ cho vững, chỉ trong một đêm là khói.
Tập linh phương
Một phương là thuốc viên, ngậm nó có thể hóa được đờm rãi, lại sinh ra được tân dịch.
Dùng Ngũ bội tử, để ở trong bát to, lấy gạo nếp nấu cháo mà ngâm nó, đậy nắp cho kín, để ở chỗ yên lặng bảy ngày, nhưng thường ngày cũng nên xem qua nó luôn, đợi khi nó mọc mốc vàng, rồi lại mọc mốc đen, sau mói dũng đũa mà thử quấy xem thấy nó đã thấu cả vào đến trong, không còn chỗ nào dắn nữa, xem đã được rồi mới cho vào cái bát nhỏ quấy đều, nát nhỏ như tương, rồi cứ để yên ở trong bát ấy mà đem phơi cho đến trên mặt nó đă khô, lại quấy cho đều, rồi lại phoi, phơi bao giờ cho đến lúc có thể làm viên được, mói viên to bằng viên đạn, phoi khô để mà dùng.
Bài thuốc này tính nó chua ngọt, rất có thể tiêu hóa chửa được nhửng chứng đờm đặc dẻo dính rất hay.
Một phương chửa chứng thần kinh bị hư tổn, tâm khí không đủ, bởi vì tính ngưòi đó hay nghĩ ngợi nhiều quá, đến nỗi chân đương không kiên cố được, đi tiểu thì phần nhiều còn dư nhiều giọt thánh thốt mà nước tiểu trắng như nước gạo, đục như cao hay là mộng tinh di tinh ra mồ hòi trộm, ăn ít, hư phiền, nhọc mệt, thiếu sức thì dùng bài Ngọc Lỉnh này:
Dùng Ngũ bội tử 1 cân, Bạch phục linh 4 lạng, Long cốt 2 lạng đều làm ra bột, dùng nước hồ mà viên to bằng hạt ngô, mỗi lần uống năm mươi viên, uống lúc trước khi ăn cơm, thang bằng nước muối đun sôi, mỗi ngày uống ba lần.
Bài này tính ấm chứ không nóng, uống được đó nhiều rất là bổ ích, thần hiệu vô cũng.
Hòa tễ cục phương
Một phương chữa được người bị chứng tạng độc đến nỗi đi ra máu tươi.
Dũng Ngũ bội tử không cứ rằng nhiều hay ít làm ra bột, dùng 1 con cá giếc to đánh vẩy móc mang bỏ ruột đi, rồi bỏ bột Ngũ bội tử đầy vào trong bụng cá, cho vào nồi đất riêng nê cố tế cho thật kín, đốt cháy còn tính làm ra bột, mỗi lần uống 1 đồng cân, uống thang bằng rượu nóng.
Bách nhất tuyến phương
Một phương chữa chứng đại trường nhiệt độc làm ra chứng trĩ, dùng Ngũ bội tử nấu nước đặc đương nóng đem xông hơi vào chỗ đau, sau khi xông rồi, nước còn đương ấm thì dùng nó mà rứa, hoặc dùng Ngũ bội tử đốt cháy mà xông hơi vào chỗ đau thì tự nhiên nó sẽ co rút dần dần vào.
Trực chí phương
Một phương chữa chứng phong độc bốc lên mặt sưng đau, khó mở được mắt vì cộm chói, hoặc là mi trên mi dưới lở loét đỏ lòm, hoặc là màng mộng lấn vào con ngươi thì dùng bài khu phong tán:
Ngũ bội tử 1 lạng, Màn kinh tứ 1 lạng rưỡi đều làm ra bột, mỗi lần dung 2 đồng cân, nước 2 chén cho vào ấm sành, nấu lấy nước cốt, rồi gan bỏ bã đi, nhân lúc nước đang nóng vửa vừa mà rửa mắt rất có thể sáng mát đánh được màng, tan được mộng, rất giản dị mà khỏi dễ dàng.
Bác tẽ phương
Một phương chữa chứng sang độc hình như miệng cá khi mới phát chưa thành, mù đặc thi dùng Ngũ bội từ sao vàng, nghiền thêm với Bách thảo sương hai thư bằng nhau, dùng lạp thố quấy đều đổ vào chỗ đau một ngày một đêm la khỏi.
Hạnh Lâm trích yếu phương
Một phương chửa chứng đau bụng đâm chói sóc vào tim.
Dùng ngũ bội tử nghiền sống làm ra bột mỗi lần uống 1 đồng cân. Hay là dũng cái gáo bằng sắt bỏ vào trong mà sao, bao giờ cho nó lên khói đen là được.
Dùng rượu một bát đổ vào trong gáo đó, rồi dùng nước nó mà uống là khỏi.
Thiệu chân nhân kinh nghiệm phương
Một phương chữa chứng tiêu khát, uống nước nhiều quá.
Ngũ bội tử làm ra bột, dùng nước mà uống vói nó một thìa ngày ba lần uống thi khỏi.
Nguy thị đắc hiệu phương
Một phương chữa chứng tiểu nhi cứ ứa thổ hoài không hết, dùng Ngũ bội tứ 2 cái, một cái để sống còn một cái sao chín, cam thảo một chút, cuộn giấy ướt mà nướng qua cúng tán ra bột, mỗi lần uống 1 đồng cân, uống với nước cơm mấy lần là khỏi.
Tụ trân phương
Một phương chữa chứng tiểu nhi khóc đêm, dùng Ngủ bội tử tán ra bột, hòa vói nước bọt mà dán vào giữa rốn là khỏi.
Dương khới gián tiện phương
Một phương chữa về tháng nắng bị độc của nắng làm cho người ta phát ra chứng tiết tả, đi ra thuần những nước.
Dũng Ngũ bội tử làm ra bột, luyện vói cơm nhão làm hồ mà viên to bằng hạt đậu vàng, mỗi lần uống hai mươi viên, dùng nước sắc đặc lá sen làm thang mà uống rất là thần hiệu.
Từ cư sĩ tuyến kỳ phương
Một phương chữa chứng nhiệt tả hay là chứng hạ ly.
Ngũ bội tử 1 lạng, Khô phân 5 đồng cân, đều làm ra bột, dũng hồ mà viên to bàng hạt ngô, mỗi lần uống ba mươi viên, uống với nước cơm.
Đặng bút phong tạp hứng phương
Một phương chữa chứng đi tả, hay là đi ly lâu rồi không hết.
Ngũ bội từ nứa để sống, nửa sao vàng làm ra bột, dùng hồ mà viên to bằng hạt ngô, mồi lần uống ba mươi viên.
Nếu là chúng hồng ly thì uống thang bằng thiên tửu (rượu đốt) nếu là bạch ly thì uống bằng rượu thường.
Nếu là chứng thủy tiết thi uống bằng nước cơm.
Một phương chỉ dùng một vị Ngũ bội tử làm ra bột, mỗi lần uống với nước cơm 1 đồng cân.
Tập linh phương
Một phương chữa chứng xích ly lâu ngày mãi không hết, dùng Vãn cáp cũng tức là Ngũ bội tử sao vàng làm ra bột, rồi dùng nước sấp quả ô mai, bóc lấy thịt nó làm hồ mà viên to bằng hạt ngô, mỗi lần uống 50 viên.
Dùng nước sắc ô mai làm thang mà uống.
Một phương chữa chứng tỳ tiết phát ra đi lỵ lâu ngày không hết.
Ngũ bội tử sao vàng nứa cân, cùng vói Trần thương mễ sao vàng 1 bát, và Đinh hương Tế tân, Mộc hương mỗi thư ba đồng cân, Xuyên tiêu 5 đồng cân, đều làm ra bột mỗi lần uống 1 đồng cân, thang với nước mật cho nước vào nấu sôi mà uống ngày hai lần. Nhưng phải kiêng những giống sống giống lạnh hay là cá tanh hành tỏi thịt béo mỡ màng.
Một phương chữa người sau khi đi ngoài rồi phân ra thấy có dính máu thì không cứ người lớn trẻ con dùng Ngũ bội làm ra bột, nước sắc lá ngải làm thang mà uống 1 đồng cân thì khỏi.
Toàn ấu tăm giám phương
Một phương chửa chứng tiểu nhi đi ra máu là chứng trương phong tạng độc.
Dũng Ngũ bội tử luyện với mật mà viên to bằng hạt đồ xanh, mỗi lần uống 20 viên, uống vớì nước cơm.
Trịnh thị phương
Một phương chữa chứng thoát giang không thu lại được, dùng Ngũ bội tứ bột ba đồng cân cho vào một chút phèn chua nước 1 bát, nấu cho thật kỹ, dung để mà rửa vào chỗ đau rất hay.
Tam nhân phương
Một phương dùng Ngũ bội tử nứa cân, nước nấu cho thật nát nhừ, đương lúc nóng đưa xông hoi vào chỗ đau đến lúc còn hơi nóng, lấy tay sẽ rửa ma nàng nó vào, ở trong thì uống Sâm kỷ, Thăng ma thang, trên đỉnh đầu thì đắp hạt Tỳ ma tử là nó phả thu lên.
Gián tiện phương
Một phương dũng Ngũ bội tử, Bách thảo sương hai vị bằng nhau làm ra bột, dung giấm mà nấu thành cao, lấy lông gà sè sẻ quét thuốc vào, dần nó sẽ co lại.
Phố tế phương
Một phương chữa người sau khi sanh đẻ, vì lúc đẻ dũng sức quá độ, đến nỗi sổ cả ruột ra ngoài.
Dũng bột Ngũ bội tứ mà rắc vào cho nó kéo lên trên đầu thì đắp hột Thầu dầu tía mà ở trong phải uống thuốc bổ khí huyết và gia những vị thăng đề thì nó mới thu vào được.
Một phương chứa người con gái ở âm hộ ra huyết bởi vì nhân lúc giao tiếp có sự thương tổn, cho nên động đến huyết phần mà đến nỗi phát sinh ra như vậy.
Dùng Ngũ bội tử làm ra bột mà sáp vào để huyết nó khỏi ra nưa thi mói tốt.
Hùng thị phương
Một phương chữa người đàn bà có mang phải chứng lậu thai cứ ra huyết hoài.
Dũng bột Ngũ bội tử uống với rượu 2 đồng cân thì khỏi thật là thần hiệu.
Chu thị tập nghiệm phương
Một phương chửa được người bị chứng đi tiểu ra huyết, dùng Ngũ bội tứ làm ra bột, lấy nước muối nấu sôi lảm hồ mà viên to bằng hạt ngô, đương lúc lòng không uống nó với rượu 50 viên.
Tập gián phương
Một phương chữa người bị chứng thối tai, cứ chảy ra mủ hoài, dũng Ngũ bội tứ làm ra bột thật nhỏ mà thổi vào trong tai là khỏi.
Phố tế phương
Một phương dùng Ngũ bội tử bồi khô 1 lạng cùng với Toàn yết đốt cháy ra than còn tính 3 đồng cân, hai thư đều làm ra bột dũng nó thổi vào tai là khỏi.
Kinh nghiệm phương
Một phương chữa chứng mũi ra máu cam.
Dùng Ngũ bội tử mà thổi vào mũi. Nhưng còn phải dùng bông mới đốt ra than còn tính cùng vói Ngũ bội tứ hai thư bằng nhau làm ra bột, uống với nước cơm mỗi lần uống 2 đồng cân.
Một phương chứa người bị chúng ở kẽ răng chảy ra huyết hoài không hết.
Dùng Ngũ bội tử đốt cháy còn tính, nghiền ra bột mà nhét vào kẻ răng thì khỏi.
Vệ sinh dị gián phương
Một phương chửa người bị chứng răng lung lay hay là lợi .trật, hầu như sáp rụng.
Dùng Ngũ bội tử cùng với con giun khô, hai thứ bằng nhau, sao làm ra bột, trước hãy dùng củ gừng sống mà xát qua, sau mới đắp thuốc vào răng là khỏi.
Ngự dược viện phương
Một phương chứa người bị chứng chân răng lợi răng sưng đau, dùng Ngũ bội tư để lên trên viên ngói mà bồi cho khô, chừng hơn lạng tán ra bột, rắc vào chồ đau một lát, hễ có nước bột nước rãi thì xúc miộng mà nhổ đi, nhưng ở trong cũng phải uống thuốc phong nhiệt tán thi mới hay.
Dương thị kiến hộ mạnh phương
Một phương chứa người bị chứng môi căng, hình như dúm chật lại, nó rút vào làm cho đau đớn, dũng Ngũ bội tử cũng với Kha tử, hai vị bằng nhau làm ra bột mà rắc vào.
Đoan hiệu phương
Một phương chửa người bị chứng ở trong yết hầu hình như có mụn mọc trong cổ, lưỡi cũng sưng to, đau lấp cả miệng, dùng bột Ngũ bội tứ cùng với Bạch cương tầm và Cam thảo, đều làm ra bột, các vị bằng nhau, dùng thịt quá Bạch mai (mơ) luyện làm hồ mà viên to bằng viên đạn mỗi lần dũng 1 viên ngậm rồi nuốt dần dần xuống, thi cái mụn đó sẽ tự nhiên tan vỡ ngay.
Chu thị tập nghiệm phương
Một phương chữa người bị chứng miệng lưõi sinh ra lở lang đau khổ thi dùng bài phó duyên tán; Ngũ bội tử Mật đà tăng hai vị bằng nhau làm ra bột, dũng nước tương mà súc miệng trước đi đã, rồi dùng bột khô của nó mà rắc vào miệng lưởi thì khỏi.
Nho môn sự thán phương
Nếu theo phương pháp của y viện còn gia tăng thêm Thoát tầm nga.
Một phương dùng Ngũ bội tử 1 lạng, Hoạt thạch nứa lạng, Hoàng bá thi dùng mật mà nướng nửa lạng, đều làm ra bột, trước hây dũng nước mà súc miệng cho sạch, rồi mới đem thuốc này mà rắc vào, dần dần rồi có thể ăn uống được.
Đạm liêu phương
Một phương chữa chứng Tẩu mã nha cam.
Dùng Ngũ bội tử, Thanh đại, Khô phàn, Hoàng bá 4 vị đều bằng nhau, đem ra làm bột, trước hãy dùng nước muối đun sôi để còn hơi ấm mà súc miệng cho sạch, rồi mới đem thuốc bột này mà thấm vào. Bài này có thể nói được là hiệu nghiệm thần phưong
Tiện lăm phương
Một phương chửa chứng tiểu nhi cam ãn ở miệng.
Dùng Bạch phàn mà cho vào hạt Ngũ bội đốt cháy nghiền ra bột mà thấm vào những chỗ lở đau.
Gián tiện phương
Một phương chữa được người bị chứng ác sang lở trắng cả miệng, coi hình như là cái mục nhĩ, không cứ người lớn trẻ con đẻu dùng bài này được cả.
Ngũ bội tư cùng với Thanh đại hai vị bằng nhau, làm ra bột, dũng cái ông mà thổi thuốc vào.
Đoan hiệu phương
Một phương chữa người bị chứng âm nang thấp sang, ngứa và nước chảy ra hoài mãi không khỏi, dùng Ngũ bội tứ cùng với lá chè tháng chạp, đều mỗi thứ 5 đồng càn, rồi cho thêm vào một chút gầu ghét ở đầu đều tán thanh bột nhỏ, trước phái dùng nước nấu xuyên tiêu hanh sống mà rửa cho sạch sau mới dùng Hương du, hòa đều với thuốc đem bôi Ẵát đến bao giờ khỏi thì thôi
Thánh huệ phương
Một phương chữa được hết thảy mọi chứng đứt chân tay.
Dùng Ngũ bội tử cùng với Giáng chân hương hai thứ bằng nhau tán thành bột nhỏ rắc vào thì da thịt chóng lành lặn.
Bạt tụy phương
Một phương chữa được hết thảy mọi chúng sưng đau, có độc.
Dùng Ngũ bội tử sao cho nó biến thành sắc tía, rồi đến sắc đen, đem tán ra bột, hòa với mật mà bôi là khỏi.
Một phương chứa những chứng sưng vi có độc xem nó mới mọc, chưa ra đầu đuôi sao cả.
Dùng Ngũ bội tư, Đại hoàng, Hoàng bá ba vị bàng nhau, làm ra bột, dùng nước mới múc ở ao sông lên, hòa vói thuốc mà đồ vào bốn chung quanh, mỗi ngày năm ba lần thay đổi.
Gián tiện phương
Một phương chữa chứng lở loét chảy ra máu tươi.
Dùng Ngũ bội tư, nhặt bỏ những sâu ở trong nó đi, rồi củng với Bạch phàn, đốt qua, hai vị bằng nhau làm ra bột mà rắc vào, nếu khô thì thêm dầu vào mà bôi chỗ đau là khỏi.
Gián tiện phương
Một phương chửa người bị chứng đầu rụng hết tóc không còn cái tóc nào cả, lại tróc ra vầy mềm hay là rôm sẩy cùng mọi chứng bởi nóng mà phát ra lở ghé.
Dùng Ngũ bội tử 7 cái, tán ra bột, Hương du 4 lạng đun nóng lèn, lấy vải mà lọc, vắt bỏ bã đi, xát vào bốn năm lần là khỏi, phải kiêng chớ dùng nước mà rửa.
Phố tế phương
Một phương chứa chứng lờ đầu bới nóng quá mà lở, hay là mọi chứng gió độc phát ra ngứa lở.
Dùng Ngũ bội tử, Bạch chi hai vị bằng nhau, tán ra bột nhỏ mà thắm vào thì mủ và nước vàng khò ngay, nếu thuốc khô không tiện dùng dầu trong hòa vào mà bói.
Vệ sinh dị gián phương
Một phương chứa chứng lở không thu miệng được Ngũ bội tử bồi khô làm ra bột.
Dùng lạp thố chỗ dưới chân cóng, hòa với thuốc bột mà dùng chung quanh mụn lở.
Một phương chửa chứng chân tay, gặp lúc tiết trời rét quá, nứt nè cả ra, dùng Ngũ bội tử làm ra bột cùng với túy ở trong xương ống con trâu, hòa với nhau mà bôi vào kẽ nứt hay là xoa xát vào thi êm ngay.
Y phương đại thành
Một phương chứa chứng tiểu nhi thoát giang Ngũ bội tử làm ra bột, trước hãy đem lá ngải với giấy mà cuốn Ngũ bội tứ bột thành cái ống để vào trong thung để ởtrên viên ngói rồi bảo người bệnh ngồi lèn trên cái thũng, lấy lứa đốt thuốc, khiến cho hoi khói thuốc xông thẳng vào chỗ giang môn, thì nó phải co rút lên. Sau đó đem Bạch phàn làm thành bột mà rắc vào chỗ giang môn thì mới chắc khỏi phát ra lần nữa.
Một phương chữa người bị chứng cao hoàn sa xuống một bên, phát ra chứng khí thống.
Dùng Ngũ bội tứ 1 cái, cho vào một ít muôi ăn, ở trong rồi dũng giấy gói chật, nước sắp ướt cho vào chỗ than mà nướng cháy còn tính, làm ra bột, hòa với rượu mà uống hai đồng càn.
Một phương chữa người bị trúng độc cá nóc.
Dung Ngũ bội tử, Bạch phàn bằng nhau làm ra bột, dũng nước hòa vào mà uống thì khỏi ngay.
Sự lâm quáng ký phương
Dụng lượng:
Mỗi khi dùng Ngũ bội tử từ 1 đồng đến 3 đồng cân.
Những trường hợp phải kiêng Ngũ bội tử.
Phàm nhửng người không phải là chứng gầy còm hư ly, mà lại có thật tà, thì phải kiêng chớ có dũng Ngũ bội tử.
