MẠCH TẠNG PHỦ CÓ BỆNH
A- NGUYÊN VĂN :
Tâm mạch bác kiên nhi trường(1), đương bệnh thiệt quyện bất năng ngôn; Kỳ nhuyễn nhi tán giả, đương tiêu khát tự dĩ(2). Phế mạch bác kiên nhi trường, đương bệnh thóa huyết; Kỳ nhuyễn nhi tán giả, đương bệnh quán hãn(3), chí lệnh bất phục tán phát dã (4). Can mạch bác kiên nhi trường, sắc bất thanh, đương bệnh trụy nhược bác, nhân huyết tại hiếp hạ, lệnh nhân suyễn nghịch; Kỳ nhuyễn nhi sắc trạch(5)giả, đương bệnh dật ẩm, dật ẩm giả, khát bạo đa ẩm, nhi dị nhập cơ bì trường vị chi ngoại dã. VỊ mạch bác kiên nhi trường, kỳ sắc xích, đương bệnh chiết bễ(6); Kỳ nhuyễn nhi tán giả, đương bệnh thực tý(7). Tỳ mạch bác kiên nhi trường, kỳ sắc hoàng, đương bệnh thiểu khí; Kỳ nhuyễn nhi tán, sắc bất trạch giả, đương bệnh túc cán thũng, nhược thủy trạng dã. Thận mạch bác kiên nhi trường, kỳ sắc hoàng nhi xích giả, đương bệnh chiết yêu; Kỳ nhuyễn nhi tán giả, đương bệnh thiểu huyết, chí lệnh bất phục dã.
(Tố vấn : Mạch yếu tinh vi luận)
C- DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :
Mạch tâm đi cứng mà dài, đập mạnh dưới ngón tay là kinh tâm tà khí thịnh, hóa thịnh khí phù, người bệnh lưỡi rụt không nói năng được. Nếu mạch đi nhuyễn mà tán, thì người mắc bệnh tiêu khát, chờ khi nào vị khí hồi phục thì bệnh sẽ tự lành.
Mạch phế đi cứng dài đập mạnh dưới ngón tay là chứng hỏa tà phạm phố người bệnh khạc ra máu; Nếu mạch đi nhuyễn mà tán là mạch phế suy, người bệnh ra mồ hôi không dứt, trường hợp này không nên dùng phép hãn.
Mạch can đi cứng dài đập mạnh dưới ngón tay, sắc mặt lại không xanh, rõ là bệnh không phải sinh ra tại nội, có thể do chấn thương trật đả, bởi dưới hông sườn bị ứ máu, ngăn trở phế khí thăng giáng, cho nên khiến người bệnh phải suyễn nghịch. Nếu mạch bệnh nhân đi nhuyễn lại tán, sắc mặt lại bóng láng thì người sẽ mắc chứng phù đờm ẩm, bệnh này do khát uống quá nhiều nước, nước không khí hóa nên tràn vào khoảng da thịt và ngoài trường vị.
Mạch vị đi cứng dài, đập mạnh dưới ngón tay, sắc mặt đỏ, người bệnh đau nhức xương đùi như bị gãy; Nếu mạch đi nhuyễn lại tán, tức là vị khí suy, người mắc bệnh ăn không tiêu.
Mạch tỳ đi cứng dài, đập mạnh dưới ngón tay, sắc mạch vàng, đó là tỳ không vận hóa, bệnh hụt hơi; Nếu người bệnh mạch nhuyễn lại tán, sắc mạch không nhuận, đó là tỳ hư, không vận hóa được thủy tháp, người mắc bệnh cẳng chân phù thũng.
Mạch thận đi cứng dài, đập mạnh dưới ngón tay, sắc mặt vàng xen đỏ là tâm tỳ tà thịnh phạm thận, thận thọ tà thương tổn đau như muốn gãy lưng; Nếu người bệnh mạch đi nhuyễn lại tán thì mắc bệnh tinh huyết hư, sức khỏe khó bề hồi phục.
D- CHÚ THÍCH :
(1) Bác kiên nhi trường Mạch đập dưới ngón tay căng cứng hữu lực và dài.
(2) Tiêu khát tự dĩ: Sách Thái tố chú:“Tiêu khát mà có vị khí nên tự khỏi”.
(3) Quán hãn : Mô tả mồ hôi ra như tắm.
(4) Bất phục tán phát dã Ngô Côn chú:“Không nên lại dùng thuốc phát tán”.
(5) Sắc trạch Màu sắc bóng láng, mô tả bệnh phù thũng, sắc mặt bóng láng.
(6) Chiết bễ : Đau nhức như muốn gãy xương đùi.
(7) Thực tý Bệnh danh ăn không tiêu, bụng đau trướng, ói xong mới khỏe ngươi.
