MẠCH TƯỢNG NGƯỜI BÌNH THƯỜNG
A- NGUYÊN VĂN :
Bình nhân(1) hà như ?
Nhãn nhất hô mạch tái(2)động, nhất hấp mạch diệc tái động, hô hấp định tức(3)mạch ngủ động, nhuận dĩ thái tức(4), mệnh viết bình nhân. Bình nhân giả, bất bệnh dã. Thường dĩ bất bệnh điều bệnh nhân, y bất bệnh, cố vi bệnh nhãn bình tức dĩ điều chi vi pháp. Nhân nhất hô mạch nhất động, nhất hấp mạch nhất động, viết thiểu khí. Nhãn nhất hô mạch tam động, nhất hấp mạch tam động nhi táo, xích nhiệt(5)viết bệnh ôn, xích bất nhiệt mạch hoạt viết bệnh phong, mạch sáp viết tý. Nhân nhất hô mạch tứ động dĩ thượng viết tử, mạch tuyệt bất chí viết tử, sạ sơ sạ sác viết tử.
(Tố vấn : Bình nhãn khí tượng luận)
C- DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :
Mạch tượng của người bình thường là như thế nào ?
Con người khi thở ra mạch đập 2 nhịp, hít vào mạch lại đập 2 nhịp, một hơi thở cả lúc ngưng nghỉ mạch đập 5 nhịp gọi là một tức. sở dĩ một tức mạch đập 5 nhịp là vì có lúc hơi thở kéo dài, đó là mạch tượng của người bình thường. Người bình thường nghĩa là người không có bệnh. Thường thì lấy hơi thở của người không bệnh làm chuẩn để so sánh xem xét hơi thở và nhịp mạch của người có bệnh, thầy thuốc phải không có bệnh mới có thể dùng hơi thở của mình để đếm mạch người bệnh, đây là phép tắc của việc chẩn mạch.
Nếu mỗi lần thở ra mạch chỉ đập một nhịp, hít vào chỉ đập một nhịp, đó là chứng khí suy. Nếu mỗi lần thở ra mạch đập 3 nhịp, hít vào mạch đập 3 nhịp, mạch nhịp nhanh, da cánh tay nóng thì gọi là bệnh ôn. Nếu da cánh tay không nóng, mạch đi hoạt thì gọi là bệnh phong, nếu mạch đi sáp thì gọi là chứng tý.
Con người mỗi lần thở ra mạch đập trên 4 nhịp là mạch chết, mạch tuyệt không đến cũng là mạch chết, mạch đi chợt chậm, chợt nhanh là khí huyết đã loạn cũng thuộc loại mạch chết.
D- CHÚ THÍCH :
(1) Bình nhân: Chỉ người khỏe mạnh không có bệnh.
(2) Tái : Chỉ hai lần.
(3) Hô hấp định tức : Một hơi thở mỗi lần hít vào thở ra gọi là một tức. Hô hấp định tức là chỉ một tức và khoảng thời gian ngừng nghỉ.
(1) Nhuận dĩ thái tức : Chỉ trong một hơi thở có lúc hơi thở kéo dài gọi là thái tức.
Xích nhiệt Xích đây là chỉ phần da cánh tay, nhiệt là nóng sốt
