HUYỆT TRẬT BIÊN
秩边穴
B 54 Zhì biān xué (Tche Pỉenn)
Xuất xứ của huyệt Trật Biên:
«Giáp ất».
Tên gọi của huyệt Trật Biên:
– “Trật” có nghĩa là thứ tự, trật tự.
– “Biên” có nghĩa là ven bờ, bên.
Huyệt ở phía dưới cùng của hàng xếp thứ 2 của Túc Thái-dương Bàng-quang vùng Bàng-quang ở thắt lưng nên gọi là Trật biên.
Huyệt thứ:
54 Thuộc Bàng-quang kinh.
Mô tả của huyệt Trật Biên:
1. Vị trí xưa:
ở 2 bên xương sống, nơi chỗ hỏm dưới đốt sóng lưng thứ 21 đo ra mỗi bên 3 thốn (Giáp at, Đại thành).
2. VỊ trí nay:
Khi điểm huyệt nằm sấp, dưới gai xương cùng 4, từ đường giữa lưng đo ra 3 thốn, tức huyệt Bạch-hoàn du đo ra 1,5 thốn, hoặc dựa vào lồ cùng 4 đo ngang ra lấy huyệt.
3. Giải phẫu. Thần kinh Dưói của huyệt Trật Biên:
là cơ mông to, bờ dưới cơ tháp – Lớp sâu có dây thần kinh mông dưới của tiết đoạn thần kinh thắt lưng 4 – 5, cùng 1 – 2, lại là nơi bắt đầu của dây thần kinh da đùi sau (dây thần kinh hông nhỏ) của tiết đoạn thần kinh cùng 1 – 3, và dây thần kinh hông của tiết đoạn thần kinh thắt lưng 4 củng 3. Thần kinh vận động cơ là nhánh của dây thần kinh mông trên, nhánh của đám rói cùng. Da vùng huyêt chi phối bởi tiết đoạn thần kinh L4 và L5.
Tác dụng trị bệnh của huyệt Trật Biên:
1. Tai chỗ, Theo kinh:
Đau thần kinh tọa, tổn thương cơ mông, liệt chi dưới.
2. Toàn thân:
Bệnh ở hậu môn, sinh dục.
Lâm sàng của huyệt Trật Biên:
Kinh nghiệm hiện nay:
Phoi Ân môn, ủy trung, Dương Lăng tuyển trị đau thắt lưng-đùi. Phối Dương Lăng tuyền, Côn lôn trị đau thần kinh tọa.
Phương pháp châm cứu:
1. Châm Thẳng, khi trị đau dây thần kinh hông, châm sâu 2 – 3 thốn, tại chỗ có cảm giác căng tức, nếu châm sâu có cảm giác như điện giật lan xuống chi dưới – Xiên, khi trị bệnh về cơ quan sinh dục, châm mũi xiên vào trong 45° sâu 2 3 thốn, tại chỗ có cảm giác tức lan tới hậu môn Thẳng, hướng mũi kim ra phía ngoài thấu huyệt Hoàn khiêu hoặc Khiêu dược để trị yếu hoặc teo cơ mông.
2. Cứu 5 – 7 lửa.
3. Ôn cứu 5 – 20 phút.
Tham khảo của huyệt Trật Biên:
1. «Giáp ất» quyển thứ 9 ghi rằng: “Đau thắt lưng lạnh xương cùng, cúi ngửng khó, đau nặng ở cơ quan sịnh dục, dùng Trật biên làm chủ”.
2. «Đại thành» quyển thứ 6 ghi rằng: “Năm loại trĩ sưng lên, tiểu đỏ, đau thắt lưng“.
3. Quan hệ tới vị trí huyệt này, “Đồ dực”, “Kim giám” đều ghi rằng: “Chính giữa cột sống đo ra mồi bên 3 thốn rưỡi”.
