HUYỆT LỆ ĐOÀI
厲兑穴
S 45 Lì duì xué (Li Toé)
Xuất xứ của huyệt Lệ Đoài:
«Linh khu – Bản du»
Tên gọi của huyệt Lệ Đoài:
-“Lệ” có nghĩa là nghiêm khắc, ở đây, đặc biệt nói tới Vị.
– “Đoài” có nghĩa là một quẻ trong Bát quái, có nghĩa là cửa.
Huyệt là huyệt “Tỉnh” của kinh Túc Dương- minh Vị, và là một trong những nơi quan trọng mà khí phải đi ngang qua đó, nên có tên là Lệ đoài (Cửa cơ bản).
Có người cho rằng, nơi bờ nguy hiểm gọi là “Lệ”, “Đoài” là huyệt, ở đây ví dụ về huyệt ở nơi bờ nguy hiểm, huyệt này thông với Tỳ mạch. Đoài là miệng, chủ trị bệnh tật của miệng, nên gọi là Lệ đoài.
Tên Hán Việt khác của huyệt Lệ Đoài:
Tráng cốt, Thần-thượng đoan.
Huyệt thứ:
45 Thuộc kinh Túc Dương minh Vị.
Đặc biệt của huyệt Lệ Đoài:
“Tỉnh” huyệt, thuộc “Kim”.
1. Vị trí xưa :
Đầu ngón chân thứ 2 phía ngón út, cách móng chân bằng lá hẹ (Giáp ất, Đồng nhân, Phát huy, Đại thành).
2. Vị trí nay :
Cách móng chân độ 0,1 – 0,2 thốn, phía ngoài góc móng chân 2, trên đường tiếp giáp với da gan chân với da mu chân.
3. Giải phẫu, Thần kinh Dưới của huyệt Lệ Đoài :
là xương đốt 3, ngón chân thứ 2. Da vùng huyệt chi phối bởi tiết đoạn thần kinh L5.
Hiệu năng của huyệt Lệ Đoài:
Thông kinh chống quyết nghịch, hòa vị thanh thần, sơ tiết tà nhiệt ở Dương minh.
Tác dụng trị bệnh của huyệt Lệ Đoài:
1. Tại chỗ :
2. Theo kinh :
Viêm amydal, chảy máu cam, đau răng.
3. Toàn thân :
Suy nhược thần kinh, thiếu máu não, tiêu hóa kém, viêm gan, Hít-tê-ri.
Lâm sàng của huyệt Lệ Đoài:
1. Kinh nghiệm tiền nhân :
Phối Ẩn bạch trị mộng mị không an (Bách chứng). Phối Nội đình trị sốt rét, ăn kém, sợ lạnh (Tư sinh). Phối Đạị đôn trị lừ đừ thích ngủ (Tư sinh). Phối Lậu cốc trị đầy tức ở thượng vị (Tư sinh).
2. Kinh nghiệm hiện nay :
Phối Ẩn bạch trị ngủ đêm nhiều mộng mị. Phối Trung quản, Túc Tam- lý trị bệnh thuộc dạ dày. Phối Bách hội, Thủy cấu, Trung xung trị trúng phong, trúng nắng, hôn mê bất tỉnh nhân sự.
Phương pháp châm cứu:
1. Châm Thẳng 0,1 – 0,3 thốn.
2. Cứu 3 lửa.
3. Ôn cứu 3 phút.
Tham khảo của huyệt Lệ Đoài:
1. «TỐ vấn – Mậu thích luận thiên» ghi rằng: “Tà bám ở kinh mạch Túc Dương-minh, khiến người máu chảy ra đằng mũi, châm ở chỗ thịt giáp liền với móng hai ngón chân giữa và ngón vô danh, đều một “vĩ”. Bệnh bên tả châm ở bên hữu, bệnh bên hữu châm ở bên tả”.
2. «Giáp ất>> quyển thứ 7 ghi rằng: “Bệnh sốt mồ hôi không ra, chảy máu cam, chóng mặt hoa mắt, phù thũng đột ngột, cẳng chân lạnh, không nằm được, lạnh, sợ người và tiếng ồn, cổ họng sưng tắc, sâu lỗ cối răng, sợ gió nghẹt mũi, hay sợ sệt hồi hộp, dùng huyệt Lệ đoài làm chủ”.
3. «Thiên kim» ghi rằng: “Lệ đoài, Điều khẩu, Tam-âm giao chủ trị lạnh cẳng chân không nằm được”
4. «Đại thành» quyên thứ 6 ghi rằng: “Lệ đoài chủ về thi quyết, cấm khâu khí tuyệt như dạng trúng ác, ngực tim trướng đầy, phù thũng, sốt mồ hôi không ra, sốt rét lạnh không muốn ăn, mặt thũng, cẳng chân lạnh, sưng tắc họng, sâu cối răng hàm trên, sợ lạnh mũi nghẹt, hay hồi hộp thích nằm, nổi cuồng thích trèo cao la hét, cởi truồng mà chạy, vàng da, chảy máu cam, miệng méo, rách môi, sưng gáy, sưng đau đầu gối, đau hông vú. Dùng kết hợp Khí xung, Phục thỏ, trị bờ ngoài chân, trên mu bàn chân đều đau, ăn vào đói liền, đái vàng”.
5. «Bách chứng phú» ghi rằng: “Mộng ma quỷ tâm thần bất định, dùng Lệ đoài, Ẩn bạch” (Mộng quy bất định, Lệ đoài tương hài vu Ẩn bạch).
6. Theo “Linh khu – Bản du” ghi rằng, huyệt này là “Tỉnh” huyệt của Túc Dương-minh kinh.
7. Phía ngón chân út, đầu ngón chân thứ 3 gọi là Đệ nhị Lệ-đoài, huyệt này đại biểu cho Bát- du kinh. Theo Xích-Vũ-Hạnh-Binh-Vệ (Kobei Akabane) ngoài những đường kinh chính, còn có Cách-du kinh và Bát-du kinh. Bát-du kinh bắt đầu ở huyệt Đệ nhị Lệ-đoài, chạy bên dưới đùi bờ sau qua hai bên sống lưng đến ngang xương sống lưng 8. Huyệt ấy gọi là Bát du hay Vị-quản hạ du.
