HUYỆT CƯU VĨ
鳩 尾 穴
CV 15 Jiūwěi xué (Tsiou Mi, Tsiou óe)
Xuất xứ của huyệt Cưu Vĩ:
«Linh khu – cửu châm thập nhị nguyên».
Tên gọi của huyệt Cưu Vĩ :
– “Cưu” có nghĩa là loại chim gáy, con tu hú.
– “Vĩ” có nghĩa là cái đuôi.
Hình giải phẫu của mũi ức (xyphoid process) được so sánh vói đuôi chim gáy. Huyệt nằm ở mũi ức, do đó mà có tên là Cưu vĩ.
Theo “Kinh huyệt thích nghĩa hội giải” ghi rằng: “Huyệt ở trước xương ức dưới Tế-cốt (xương che chỏ) tức là xương che chở cho Tâm, xương này lại còn là Cưu-vĩ cốt, nghĩa là huyệt này ở trước ngực, dưới xương Cưu vĩ, bỏi hình dạng của xương này thông xuống như đuôi chim Cưu nên gọi tên là Cưu vĩ”.
Tên Hán Việt khác Vĩ Ế, Hạt cán.
Đặc biệt Biệt lạc nối với Đốc mạch.
Huyệt thứ 15 Thuộc Nhâm mạch.
Mô tả huyệt của huyệt Cưu Vĩ:
1. Vị trí xưa :
Dưới mũi ức 0,5 thốn (Giáp ất) hoặc dưới chỗ gặp nhau của hai bờ sườn 1 thốn (Đồng nhân, Phát huy, Đại thành).
2. Vị trí nay:
Khi điểm huyệt nằm ngửa hay ngồi ngay, tại chỗ chấn thủy mỏ ác đo xuống 1 thốn. Huyệt ở sát đầu mũi ức, chỗ đầu trên của đường trắng, ở điểm nối tỷ lệ 7/8 dưới hoặc 1/8 trên của đoạn rốn điểm gặp nhau của bờ sườn.
3. Giải phẫu, Thần kình Dưới huyệt:
là chỗ trên, của đường trắng. Dưới nữa là thùy gan trái. Da vùng huyệt chi phối bổi tiết đoạn thần kinh T6.
VỊ trí huyệt Cưu vĩ
Hiệu năng của huyệt Cưu Vĩ:
Định thần, thư ngực.
Tác dụng trị bệnh của huyệt Cưu Vĩ:
1. Tại chỗ :
Nấc cụt, đau thắt tim.
2. Toàn thân :
Lâm sàng của huyệt Cưu Vĩ:
1. Kinh nghiệm tiền nhân:
Phối Hậu khê, Thần môn trị ngũ giản (Thắng ngọc ca). Phối Hậu khê, Thần môn trị động kinh (Ngọc long). Phối Trung quản, Thiêu thương trị động kinh (Dại thành).
2. Kinh nghiệm hiện nay :
Phối Cự khuyết, Thượng quản, Trung quản trị bệnh cuồng. Phối Hậu khê, Thân mạch trị động kinh. Phối Lương môn, Túc Tam-lý trị đau dạ dày. Phối Tâm du trị mất tiếng.
Phương pháp châm cứu:
1. Châm Xiên, mũi kim hơi hướng xuống dưới 1 thốn.
2. Cứu 3 – 5 lửa.
3. Ôn cứu 10-30 phút.
* Chú ý Bệnh nhân lớn tim và gan sưng không nên châm sâu, mút kim lại không nên châm xiên lên trên. Khi chàm hay nhát là bảo bệnh nhân đưa hai cánh lay lên trên.
Tham khảo của huyệt Cưu Vĩ:
1. «Giáp ất» quyên thứ 3 ghi rằng: “Cùn vĩ không được cứu”.
2. «Đông nhân» ghi rằng: “Cưu vĩ không được cứu, cứu vào làm người ta yên tim”.
3. «Tháng ngọc ca» ghi răng: “Hậu khê. Cưu vĩ và Thần môn trị các dạng động kinh có hiệu quả. ( Hậu khê, Cưu vĩ cập Thần môn trị liệu ngũ khốn lập cảnh thuyên).
4. «ĐỒ dực» ghi rằng: “Cưu vĩ chủ về tim hồi hộp, thần khí hao tán, động kinh, tâm thần phân liệt, tâm thần kích động”.
5. «Hán dược thần hiệu phương» ghi rằng: “Nôn ra máu đột ngột không cầm hoặc hoa mắt loạn sắc. cứu huyệt Cưu vĩ 100 lửa, rất hiệu quả”
6. Theo “Giáp ất” ghi huyệt này còn có tên la Vĩ ế, Hạt cán.
7. Căn cứ theo “Linh khu – cửu châm thập nhị nguyên” ghi rằng huyệt Cưu vĩ là “lạc huyệt ” của Nhâm mạch.
8. Đối với huyệt Cưu vĩ có rất nhiều thuyết khác nhau. Vì huyệt này ở gần tim, gan, cách mô, phương hướng lúc châm cũng như vị trí có thể khi châm cũng có vấn dề. Chứng tâm thực, cứu vào thi gâv ra tâm phiền nhưng đối với chứng tâm hư và động kinh, cứu nên thận trọng, châm cũng nên thân trọng ở huyệt này thì hiệu quả rất tốt.
9. Theo kinh nghiệm của Soulié de Morant, dùng huyệt Cứu vĩ trong truồng họp bệnh nhân la một người suy nhược tinh thần, hay ưa tim chỗ thanh vắng, chậm chạp vì cơ thể đã suy nhược, trí nhớ kém cỏi, không thể chú ý tinh thần vào một việc gì, khó tìm ra một từ ngữ cần dùng, không thích nói chuyện. Hay lo lắng sợ sệt, lắm lúc cùng hăng hái nhưng chỉ một lúc đầu thôi. Ý tưởng và kế hoạch rời rạc không nối tiếp nhau được, hay có ác mộng. Kết hợp với Nội quan và các huyệt bộ khác.
